Zespół stresu pourazowego to ciężki stan psychiczny, który pojawia się w wyniku pojedynczego lub powtarzającego się zdarzenia, które ma bardzo silny negatywny wpływ na psychikę jednostki ((wojna, klęski żywiołowe, wypadki, przestępstwa, nadużycia itp.). Traumatyczny charakter zdarzenia jest ściśle związany z poczuciem własnej bezradności z powodu niemożności skutecznego działania w sytuacji niebezpiecznej.

W PTSD, przez ponad miesiąc po urazie psychicznym, utrzymuje się grupa charakterystycznych objawów, takich jak ponowne przeżywanie psychopatologiczne (retrospekcje), unikanie tego, co może aktywować wspomnienia traumy, koszmary senne i wysoki poziom lęku. Czasami pojawiają się reakcje dysocjacyjne i amnezja (brak pamięci o traumatycznym wydarzeniu). Objawy PTSD mogą pojawić się natychmiast po traumie lub wiele lat po traumatycznym wydarzeniu. PTSD może prowadzić do problemów takich jak depresja,zaburzenia lękowe uogólnione, ataki paniki, uzależnienia, zachowania samobójcze, agresywność.

PTSD może rozwinąć się w każdym wieku, ryzyko powstania PTSD zależy od ciężkości urazu, kontekstu sytuacji, psychologicznych i biologicznych (w tym genetycznych) predyspozycji jednostki.

PTSD prowadzi do upośledzenia funkcjonowania mózgu, układu nerwowego [⇨] i hormonalnego [⇨] i czasami może mieć negatywny wpływ na zdrowie fizyczne człowieka [⇨] .

Definiowanie i diagnozowanie  PTSD

Po wojnie w Wietnamie oprócz znanych już objawów nerwic opisano również występowanie uzależnień u osób, które wcześniej brały udział w działaniach wojennych. Według statystyk objawy pourazowe pojawiły się u 700 000 amerykańskich weteranów tej wojny. W tym samym okresie ruch feministyczny w USA zwrócił uwagę opinii publicznej na fakt, że kobiety będące ofiarami napaści na tle seksualnym wykazywały te same objawy, co weterani wojny wietnamskiej. Badania nad tym problemem doprowadziły do ​​tego, że w nowej wersji Podręcznika diagnostyczno-statystycznego zaburzeń psychicznych (DSM) wprowadził termin „nerwica urazowa”. W 1968 roku termin ten został zastąpiony terminem „zespół stresu pourazowego” (Post Traumatic Stress Disorder, PTSD). Jednocześnie w wersji DSM-IV zaburzenie pourazowe traktowano jako zaburzenie lękowe, a w DSM-5 stworzono dla niego osobną kategorię.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) również uwzględniono ten termin jest ono klasyfikowane jako zaburzenie nerwicowe F4, wśród których F43 zalicza się do „ciężkich zaburzeń reakcji na stres i przystosowania”, a F43.1 przyporządkowuje się do PTSD.

Kilka przykładów traumy:

• trauma wojenna;
• poważne wypadki samochodowe, katastrofy lotnicze, wypadki na łodzi;
• wypadek przemysłowy;
• klęska żywiołowa;
• rozbój;
• strzelanina;
• gwałt, kazirodztwo, wykorzystywanie dzieci;
• branie zakładników i porwanie;
• przemoc, polityczne tortury;
• śmierć bliskich;
• zatrucie;
• operacje chirurgiczne;
• długotrwała ciężka choroba;
• PTSD może również wystąpić u osób, które zostały zmuszone do użycia przemocy, na przykład poprzez udział w morderstwie lub torturach;
• dziwne i przerażające doznania doświadczane w stanie ” bad tripu ” w wyniku przyjmowania substancji psychoaktywnych z grupy psychedelicznej (nawet stosowanie kannabinoidów może prowadzić do wystąpienia zespołu stresu pourazowego, zwłaszcza jeśli te były stosowane jednocześnie z alkoholem lub jeśli jest to pierwsze tego typu doświadczenie dla osoby);
• uwięzienie;
• status uchodźcy.

Przesłanką diagnozy jest posiadanie doświadczeń z silnym lękiem. Rozpoznanie stawia się głównie na podstawie obecności lub braku objawów opisanych w następnym akapicie.

Jakie objawy ma zespół stresu pourazowego PTSD?

Następujące trzy objawy są podstawowymi objawami współczesnej diagnozy PTSD, warunkiem jest, by te objawy utrzymywały się przez ponad miesiąc po zdarzeniu z intensywnym lękiem, strachem, bezradnością lub przerażeniem (nie muszę jednak wystąpić natychmiast, mogą pojawić się później). Jeśli objawy trwają krócej niż 1 miesiąc, jest to ostre zaburzenie stresowe.

• Objawy nadmiernej czujności, takie jak lęk i bezsenność z powodu niestabilności psychicznej.
• Skłonność do unikania przeszkód, które spowodowały traumę i podobnych rzeczy.
• Ponowne doświadczenie (flashback) związane z niektórymi lub wszystkimi wypadkami, incydentami, świadkami przestępstw itp.

Tendencja do unikania / zapominania wspomnień przed i po incydencie, powoduje przede wszystkim utratę szczęścia, apatię, zmniejszenie zainteresowania rzeczami, utrata konstruktywnego wizerunku przyszłości, niepełnosprawność fizyczną, zaburzenia motoryki fizycznej itp. często w przypadku małych dzieci dochodzi do paraliżu emocjonalnego.

Amerykański psychiatra Harry Stacka Sullivan w latach 30, sformułował zaś następujące objawy:

• Doświadczenie psychicznych obrazów, myśli lub niepokojących snów związanych z traumatycznymi wydarzeniami. Nie można ich odeprzeć siłą żadnej woli.
• Wspomnienia wyglądają tak jakby traumatyczne wydarzenie, działo się właśnie teraz.
• Znaczny niepokój i niepokój fizyczny (duszność, zawroty głowy, kołatanie serca, pocenie się).
• Unikanie wszelkich przypomnień o traumie (myśli, ludzi, rozmów, czynności).
• Nie pamiętanie ważnych szczegółów dotyczących traumy.
• Posiadanie znacząco negatywnych przekonań i oczekiwań wobec siebie i innych
• Nieustanne negatywne emocje.
• Utrata zainteresowania zajęciami, które kiedyś sprawiały przyjemność.
• Poczucie oddzielenia od innych.
• Emocje są sparaliżowane (nie można doświadczać pozytywnych emocji, takich jak miłość itd).
• Wiera, że życie będzie krótsze niż pierwotnie się oczekiwało.
• Bezustanne uważnie na niebezpieczeństwo.
• Nerwowość i podekscytowanie (zaburzenia snu, sfrustrowanie, agresywność, lekkomyślność , autodestrukcyjność, niezdolność do koncentracji)

Aby zdiagnozować PTSD, oba poniższe dwa punkty muszą być spełnione.

1. Objawy utrzymują się od ponad miesiąca.
2. Muszą one mieć poważny wpływ na zdolność do normalnego funkcjonowania w domu, w pracy czy w sytuacjach społecznych.

Mechanizm zapisywania PTSD w pamięci

Mechanizm zapisywania traumatycznych informacji w pamięci różni się znacznie od zwykłych zdarzeń. W tym przypadku dochodzi do znaczących zakłóceń w normalnym schemacie przetwarzania napływających informacji przez mózg. W rezultacie w przyszłości coś, co choćby w niewielkim stopniu przypomina traumatyczne zdarzenie („ wyzwalacz”), automatycznie (na poziomie odruchu warunkowego) wywoła natychmiastową reakcję obronną całego organizmu, czasem bez zrozumienia tego, co dzieje się na poziom świadomości i własną reakcję na to. Jednocześnie ponowne przeżywanie traumatycznej pamięci będzie postrzegane jako realne niebezpieczeństwo, które ma miejsce „tu i teraz”, a nie w przeszłości. Ze względu na charakter przechowywania informacji o traumie w strukturach mózgu, traumatyczne wspomnienia (w przeciwieństwie do zwykłych wspomnień) pojawiają się niezależnie od chęci osoby, często w postaci retrospekcji (flashbacków) lub koszmarów sennych. Jednocześnie nie można przestać myśleć o wydarzeniu wysiłkiem woli. Wspomnienia traumatyczne nie są zmieniane przez nowe informacje. Na przykład w czasie wydarzenia ktoś mógł pomyśleć, że umrze. W przyszłości uświadamia sobie, że żyje i jest poza niebezpieczeństwem, ale gdy uaktywnia się traumatyczne wspomnienie, ponownie odczuwa intensywny strach, jakby groziła mu śmierć..

Nawet jeśli nic w obecnej sytuacji nie przypomina traumy, ciało nadal znajduje się w stanie przewlekłego stresu. Często na poziomie podświadomości jednostka postrzega każdą nową sytuację jako podobną do początkowej traumy. Potrafi nieświadomie odtworzyć te reakcje obronne, które miały miejsce w momencie początkowego urazu. Z tego powodu jego reakcje obronne stają się nieelastyczne i nieadekwatne w nowych warunkach. Stale wzmożona aktywność ośrodków emocjonalnych mózgu hamuje pracę świadomej części mózgu – utrudnia to kontrolowanie emocji i uniemożliwia osobie logiczną analizę sytuacji.

Okres pourazowy i rozwój PTSD

Okres, który następuje po traumatycznym wydarzeniu, ma często duże znaczenie dla dalszego rozwoju PTSD. W tym momencie znika bezpośrednie niebezpieczeństwo. Strach i objawy dysocjacji stają się mniej intensywne, a jednostka staje się świadoma tego, co się wydarzyło. Może się to okazać dodatkowym czynnikiem psychotraumatycznym, zwłaszcza jeśli nie ma pewności, że niebezpieczna sytuacja się nie powtórzy. W szczególności nasilenie PTSD może zależeć od następujących czynników:

• jak konsekwencje wydarzenia przyczyniają się do izolacji społecznej jednostki;
• świadomość szkód dla społeczności ofiary lub systemu wsparcia;
• masowość katastrofy;
• nieskuteczność akcji ratowniczych;
• niemożność uzyskania niezbędnych informacji;
• obecność wtórnych czynników psychotraumatycznych;
• nieodwracalność zmian i utrata nadziei na przywrócenie tego, co zostało utracone;
• trudność wyboru moralnego, gdy jest to konieczne do podjęcia ważnych decyzji;
• jak osoba retrospektywnie ocenia swoje zachowanie w czasie zdarzenia;
• utrata roli i statusu społecznego;
• stygmatyzacja, jakiej może doświadczyć ofiara przemocy;
• niszczenie znanego otoczenia społecznego, co zmusza ofiarę do przystosowania się do nowej sytuacji;
• niszczenie struktur zaprojektowanych w celu ochrony i ratowania ludzi;
• zakłócenie procesu usług normalnie świadczonych przez społeczność (np. elektryczność, woda, transport, łączność, grzebanie zmarłych.

W procesie uświadamiania sobie tego, co się wydarzyło, bardziej traumatycznymi wydarzeniami dla jednostki są te, które:

• powstały ze świadomego zamiaru (np. atak wojskowy, przemoc) – wywołują uczucie złości i utratę zaufania do ludzi;
• nastąpiło z powodu cudzego błędu (np. katastrofy spowodowane przez człowieka, błędy medyczne ) – takie zdarzenie wywołuje silne uczucie goryczy na myśl, że można było tego uniknąć;
• konsekwencje fizyczne – jest to nie tylko dodatkowy czynnik stresu, ale także stale przypomina osobie o traumatycznym wydarzeniu;
• brak wsparcia ze strony innych osób;
• negatywne reakcje innych osób, personelu medycznego i pracowników socjalnych na problemy osoby, która doświadczyła traumy (np. zaprzeczanie samemu faktowi traumy, zaprzeczanie związku traumy i cierpienia, obwiniania ofiary, odmowy udzielenia pomocy);
• wtórna traumatyzacja może wiązać się z nadopiekuńczością wobec ofiary, która odgradza ją od świata zewnętrznego i życia codziennego;
• konieczność złożenia zeznań i stawienia się w sądzie – zmusza to osobę do przypomnienia sobie traumatycznego epizodu we wszystkich szczegółach;
• wzbudzanie poczucia winy – analizując to, co się wydarzyło, człowiek zawsze znajduje coś, co mógł zrobić inaczej. Istnieje również tak zwana „wina ocalałego”, kiedy człowiek czuje się winny, że przeżył, podczas gdy inni zginęli; ocalały odczuwa ciężar nieznośnej odpowiedzialności .

Przekonania o świecie, a PTSD?

Subiektywny wpływ psychologiczny zdarzenia traumatycznego jest również związany ze stopniem, w jakim zdarzenie to zakłóca podstawowe przekonania osoby o świecie i o sobie, które w psychologii często określa się mianem „podstawowych złudzeń ”. Te iluzje pomagają osobie chronić się przed uczuciem niepokoju przed możliwymi niebezpieczeństwami:

• Iluzja własnej nieśmiertelności – zwykle przed doświadczeniem traumy człowiek nie wierzy na poziomie podświadomości, że kiedykolwiek będzie musiał umrzeć. Doświadczenie zagrożenia życia może radykalnie zmienić wyobrażenia człowieka o otaczającym go świecie, zaczyna wydawać się chaotyczny, nieprzewidywalny i niebezpieczny.
• Wiara w sprawiedliwy świat – człowiek podświadomie wierzy, że wszystko, co dzieje się na świecie, jest rozsądne, uporządkowane i sprawiedliwe („każdy dostaje to, na co zasługuje”). Trauma całkowicie niszczy to przekonanie, a człowiek nieustannie ma bolesne myśli o niesprawiedliwości tego, co mu się przydarzyło, lub obsesyjne pytania o to, co było jego winą i dlaczego mu się to przydarzyło.
• Iluzja własnej nieomylności – osoba początkowo uważa się za silną i zdolną zawsze działać poprawnie. Po przeżyciu traumy traci szacunek do siebie i wyrzuca sobie, że nie jest w stanie zachowywać się tak, jak było to konieczne [46] .

Statystyki dotyczące PTSD?

Trauma psychologiczna prowadzi do rozwoju PTSD w około 25-35% przypadków. Około 60% osób, które przeżyły traumę, nadal cierpi na znaczące objawy PTSD rok po urazie. Szacuje się, że w populacji ogólnej około 7-10% osób ma objawy PTSD.

Amerykański Komitet ds. Weteranów zorganizował badanie, w którym zbadano historie 4800 żołnierzy wojskowych (zarówno mężczyzn, jak i kobiet), a badacze wybrali do porównania „pary” osób różnej płci, które były do ​​siebie najbardziej podobne pod względem różnych parametrów. Na początku badania żaden z tych mężczyzn i kobiet nie miał PTSD. Przeprowadzono z nimi trzy wywiady, w latach 2001-2003, 2004-2006 oraz 2007-2008. Przynajmniej raz byli w podróży służbowej w Iraku lub Afganistanie. Podczas badania 6,1% mężczyzn i 6,7% kobiet rozwinęło PTSD.

Leczenie zespołu stresu pourazowego PTSD

Leczenie PTSD obejmuje zwykle zarówno psychoterapię, jak i farmakologię. Często stosuje się kombinację różnych metod terapeutycznych, ponieważ PTSD jest złożonym zaburzeniem, które objawia się jednocześnie na poziomie psychologicznym, biologicznym i społecznym. Wyleczenie może być całkowite, ale czasami poszczególne objawy stają się przewlekłe. Pozytywnym skutkiem PTSD jest czasami rozwój osobisty w okresie zdrowienia po urazie.

W przypadku psychoterapii:

• Traumatyczne doświadczenie, które spowodowało PTSD, jest niezwykle bolesne i trudne. Dlatego ważne jest, aby terapeuta potrafił wczuć się w cierpienie i ból pacjenta (np. „Miałeś naprawdę ciężkie doświadczenie, do tej pory dawałeś z siebie wszystko”).
• Pacjenci często uważają objawy PTSD za swoją słabość. Dlatego ważne jest wyjaśnienie, że PTSD jest stanem, który może wystąpić u każdego.
• Przydatne jest również zmniejszenie poczucia wyrzutów sumienia, mówiąc pacjentowi, który obwinia się za przyczynę zdarzenia, „Nie jesteś zły (bo sprawca jest zły)”.

Leczenie PTSD powinno opierać się na podejściu opartym na współpracy z różnorodnymi interwencjami i wsparciem. Ważne jest przestrzeganie następujących zasad:

Przyjmuje się podstawowe założenia dotyczące leczenia:

• Leki należy przepisywać ściśle według wskazań i przez możliwie najkrótszy czas.
• Psychoterapia powinna rozpocząć się jak najszybciej po wystąpieniu traumy psychicznej.
• Potrzebne jest również wsparcie społeczne chorego.
• Farmakoterapię PTSD należy zawsze łączyć z psychoterapią.

Badania pokazują, że psychoterapia, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, może być skuteczna w leczeniu PTSD. W przypadku innych paradygatów  psychoterapii nie ma obecnie dowodów na skuteczność, ale nie oznacza to, że nie działają; brak dowodów jest po prostu konsekwencją tego, że nie zostały one poddane rygorystycznej weryfikacji naukowej.

W większości przypadków głównym celem terapii jest wyeliminowanie objawów PTSD. Jednak objawy i zachowania związane z zaburzeniami współwystępującymi (np. uzależnieniami lub problemami z myślami samobójczymi) są czasami pierwszymi, którymi należy się zająć. Niekiedy konieczna jest praca nad stresem związanym z problemami chwili obecnej, co może spowodować dalsze pogorszenie stanu pacjenta lub uniemożliwić rozpoczęcie terapii. W niektórych przypadkach członkowie rodziny i inne znaczące osoby muszą zostać włączone do procesu terapeutycznego, jeśli problemy w związku niekorzystnie wpływają na manifestację objawów PTSD.

Wybór rodzaju terapii leczniczej powinien być dokonany z uwzględnieniem potrzeb pacjenta, a także jego możliwości i preferencji, warto również we wstępnych konsultacjach z wybranym terapeutą zapoznać się z jego podejściem do terapii.

W PTSD często stosuje się kombinację różnych terapii. Wynika to ze złożoności zjawiska PTSD jako zaburzenia, które manifestuje się jednocześnie na poziomie psychologicznym, biologicznym i społecznym. Psychoterapia PTSD może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.

Choroby współistniejące do PTSD

W większości przypadków (poza łagodną postacią PTSD) na pewnym etapie pojawiają się inne zaburzenia psychiczne (tzw. współwystępowanie):

• Depresja występuje u około połowy z PTSD.
• Zaburzenie lękowe z napadami paniki. Zwykle w PTSD ataki paniki pojawiają się pod wpływem traumatycznych wyzwalaczy, ale u niektórych pacjentów lęk może się uogólnić, w którym to przypadku napady paniki mogą wystąpić w sytuacjach, które nie mają nic wspólnego z doznaną traumą.
• Uzależnienia, które wiążą się z dążeniem pacjenta do zmniejszenia nasilenia objawów pourazowych.
• Zachowania samobójcze.
• Choroby psychosomatyczne.
• Problemy seksualne. Zmniejszony popęd seksualny jest szczególnie powszechny u ofiar napaści na tle seksualnym. Ale w niektórych przypadkach wręcz przeciwnie, intensywna aktywność seksualna staje się dla nich rodzajem uzależnienia.
• Fobia społeczna
• Aspołeczność: objawy PTSD ( fobia społeczna , drażliwość, wybuchy gniewu, zmęczenie i utrata zainteresowania komunikacją i różnymi czynnościami) mogą prowadzić do zerwania relacji z rodziną i przyjaciółmi, rozpadu rodziny, niemożności rozpoczęcia rodzina i przyjaciele. Są też problemy zawodowe. Prowadzi to do wykluczenia społecznego i marginalizacji , które z kolei nasilają objawy PTSD.
• Agresywność i zachowanie antyspołeczne.

PTSD charakteryzuje wysoki stopień współwystępowania. Był to jeden z powodów, dla których przez długi czas PTSD nie było uważane za odrębną jednostkę zaburzeń

Samoocena to zbiór percepcji, myśli, ocen, uczuć i tendencji zachowań skierowanych ku sobie, ku naszemu sposobowi bycia, cechom naszego ciała i naszego charakteru. W skrócie: jest to percepcyjna ocena nas samych. Potrzeba docenienia siebie, która dzieli się na dwa aspekty:

• od siebie: miłość do siebie samego, zaufanie do siebie, docenienie, samowystarczalność itp. oraz szacunek;
• szacunek otrzymany od innych osób (uznanie, akceptacja itp.).

Carl Rogers, największy przedstawiciel psychologii humanistycznej, stwierdził, że źródłem problemów wielu ludzi jest to, że gardzą sobą i uważają się za bezwartościowych i niegodnych bycia kochanymi; stąd znaczenie, jakie przywiązywał do bezwarunkowej akceptacji pacjentów.

Wszyscy mamy mentalny obraz tego, kim jesteśmy, jak wyglądamy, w czym jesteśmy dobrzy i jakie są nasze słabości. Tworzymy ten obraz z biegiem czasu, począwszy od naszego dzieciństwa. Termin obraz siebie jest używany w odniesieniu do obrazu mentalnego, jaki dana osoba ma o sobie.

Pojęcie samooceny różni się w zależności od paradygmatu psychologicznego, który go dotyczy (psychologia humanistyczna, psychoanaliza lub behawioralna). Z punktu widzenia psychoanalizy samoocena jest ściśle związana, z rozwojem ego.  Z drugiej strony behawioryzm koncentruje się na takich pojęciach, jak bodziec, reakcja, wzmocnienie i uczenie się, co sprawia, że ​​holistyczna koncepcja samooceny nie ma znaczenia. Poczucie własnej wartości jest również pojęciem, które często wykracza poza dziedzinę wyłącznie naukową.

Znaczenie pozytywnej samooceny

Zdrowie psychiczne jest niemożliwe, gdy ktoś nie czuje się zasadniczo zaakceptowany, kochany i szanowany przez innych i przez siebie samego. Poczucie własnej wartości pozwala ludziom stawiać czoła życiu z większą pewnością siebie, życzliwością i optymizmem, a tym samym łatwiej osiągać swoje cele i samorealizację. Pozwala być bardziej ambitnym w kwestii tego, co ma się nadzieję doświadczyć emocjonalnie, twórczo i duchowo. Rozwijanie poczucia własnej wartości to poszerzanie umiejętności bycia szczęśliwym; Poczucie własnej wartości pozwala mieć przekonanie, że zasługuje sie na szczęście.

Zrozumienie tego jest fundamentalne i przynosi korzyści wszystkim, ponieważ rozwój pozytywnej samooceny zwiększa zdolność do traktowania innych z szacunkiem, życzliwością i dobrą wolą, sprzyjając w ten sposób wzbogacaniu relacji międzyludzkich i unikaniu destrukcyjnych.

Fałszywe stereotypy dotyczące wysokiej samooceny

Ludzie, którzy mają wysoką samooceną, mogą być postrzegani jako bardzo egoistycznie, jednakże nie ma nic bardziej błędnego. Miłość do innych i miłość do siebie nie są przeciwstawnymi alternatywami. Wręcz przeciwnie, postawę miłości do siebie cechują wszyscy, którzy potrafią kochać innych.

Nawet w Chrześcijaństwie warunkiem kochania innych jest uwarunkowany kochaniem siebie:

(37): A On mu powiedział: Będziesz miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej myśli swojej. (38): To jest największe i pierwsze przykazanie. (39): A drugie podobne temu: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. [Biblia Warszawska, Mt 22, Przekład opracowany przez Komisję Przekładu Pisma Świętego]

Poczucie komfortu, a samoocena

Komfort to nie poczucie własnej wartości. Dla osoby z niską samooceną –  każda pozytywna zachęta będzie w najlepszym wypadku sprawić, że poczuje się komfortowo lub, co najwyżej, lepiej ze sobą tylko na jakiś czas. Dlatego dobra materialne, relacje seksualne, sukcesy lub wygląd fizyczny same w sobie przyniosą komfort tej osobie lub fałszywy i efemeryczny rozwój poczucia własnej wartości, ale nie będą tak naprawdę zwiększać pewności siebie i własnej wartości.

Samoocena, a porównywanie się

Samoocena nie jest konkurencyjna, ani porównawcza. Paradoksalnie większość ludzi szuka pewności siebie i szacunku do siebie poza sobą, dlatego są skazani na porażkę. Poczucie własnej wartości najlepiej rozumieć jako rodzaj osiągnięcia duchowego lub umysłowego, to znaczy jako zwycięstwo w ewolucji świadomości. W ten sposób poczucie własnej wartości zapewnia duchowy spokój, co z kolei pozwala ludziom cieszyć się życiem.

Prawdziwa samoocena nie jest wyrażana przez samouwielbienie kosztem innych lub przez pragnienie bycia lepszym od innych ludzi lub poniżania ich w celu wzniesienia się. Arogancja, przechwalanie się i przecenianie własnych umiejętności ujawniają błędną samoocenę, a nie nadmiar poczucia własnej wartości.  Poczucie własnej wartości jest fundamentalną podstawą pełnego rozwoju ludzkich zdolności, jest punktem wyjścia do pozytywnego rozwoju relacji międzyludzkich, uczenia się, kreatywności i osobistej odpowiedzialności.

Poczucie własnej wartości to nie pewność siebie

Poczucie własnej wartości można pomylić z pewnością siebie. Niektórzy ludzie, na przykład aktorzy lub osoby publiczne, mogą mieć pewność siebie, ale także niską samoocenę. Docenianie siebie to postrzeganie siebie jako wartościowego i wartościowego. Osobom, które cierpią z powodu niskiej samooceny, trudno jest powiedzieć „lubię siebie”, „zasługuję na bycie szczęśliwym” lub „jestem dobrym człowiekiem”.

Źródła niskiej samooceny

Dezaprobata autorytetów

Rodzice, nauczyciele, mentorzy, 'ojcowie” wywierają ogromny wpływ na człowieka nie tylko w dzieciństwie. Jeśli ktoś  słyszał cały czas, że wszystko, co robi, jest złe, prawdopodobnie przyswoił sobie to zdanie o sobie… jako korzeń swojego istnienia.

Zbyt wysokie oczekiwania

Kiedy wychowawcy wymagają zbyt wiele, dziecko może poczuć, że nie jest wystarczająco dobre, ponieważ bez względu na to, jak bardzo się stara, nigdy nie spełni ich standardów. Nie dotyczy to jednak tylko rodziców, ta sama sytuacja może wyniknąć w pracy, w związku czy też wobec samego siebie. Uczucie niespełnienia standardów rozciągać się może wtedy praktycznie  na wszystkie obszary działania i bardzo głęboko wpływa na jego samoocenę.

Trudności w nauce i w pracy

Ttrudności w społeczności często nie są poprawnie ogarniane, nie są traktowane jako wyzwania, ale zwykle prowadzą do niskiej samooceny, bo są traktowane przez otoczenie, a także nas samych jako powód do poniżania i karcenia. Zdarzać się może, że czy to w szkole, czy to w pracy człowiek jest wyśmiewany, czy też lub skarcony z powodu niskiej personalnej wydajności lub niepełnosprawności. W rzeczywistości jest to częsta sytuacja, w której ludzie skupiają się, wyłącznie na wynikach nie promują zajęć, w których czujemy się bardziej komfortowo, nawet jeśli są one wyzwaniami.

Środowisko bez odzwierciedlenia uczuć

Aby wzrastać i rozwijać zdrową samoocenę, niezbędne jest poczucie bycia kochanym, zrozumianym i zaakceptowanym. Upokarzające słowa może wyrządzić tyle samo szkody, co afektywna indolencja (obojętność). Osoba wychowana czy też przebywająca w takim środowisku jak najbardziej może zinternalizowałeś i znormalizować ten brak jako poczucie bycia niegodnym uczuć, jako źródło „sensu”.

Nadopiekuńczość

Przeciwległy biegun do środowiska bez odzwierciedlania uczuć to nadmierna opiekuńczość. Przez nadopiekuńczość można  nieumyślnie uniemożliwić  innym rozwijanie własnych zdolności. W rezultacie „wychowankowie nadopiekuńczości”  mogą nie mieć niezbędnych narzędzi do radzenia sobie z problemami życiowym, a tym samym czuć się jako bezwartościowi.

Ofiara nadużyć

Zastraszanie, przemoc fizyczna w rodzinie lub maltretowanie emocjonalne to problemy, które głęboko wpływają na nasz obraz siebie.Kiedy dorastasz w środowisku, w którym nie masz kontroli i padłeś ofiarą upokorzenia, normalne jest, że twoje umiejętności i że trudno ci ufać ludziom, więc na dłuższą metę możesz rozwinąć niską samoocenę.

Ograniczony system przekonań

Kiedy porównujemy się z innymi i wierzymy, że nie spełniamy ich standardów, pojawia sie pewien problem. Dodatkowo w okresie dojrzewania ocena przez grupę rówieśniczą ma fundamentalne znaczenie, więc jeśli zostaniemy przez nią odrzuceni, możemy utknąć na tym etapie.

Jak sprawdzić samoocenę?

Człowiek, który ma wystarczającą samoocenę:

• Jest w stanie działać zgodnie z tym, co uważa za najbardziej skuteczne, ufając własnym kryteriom i bez poczucia winy, gdy inni uważają, że jego zachowanie nie jest dobre.
• Wychodzi z założenia, że ​​jest interesujący i cenny dla innych ludzi, przynajmniej dla tych, z którymi jest zaprzyjaźniony.
• Nie daje się manipulować, choć chętnie współpracuje, jeśli wydaje się to właściwe i wygodne.
• Rozpoznaje i akceptuje w sobie różne odczucia i emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne, i chętnie ujawnia je drugiej osobie, jeśli uważa, że ​​warto i chce to zrobić.
• Nie marnuje czasu na zamartwianie się tym, co przydarzyło się w przeszłości lub co może się przydarzyć w przyszłości. Uczy się z przeszłości i projektuje na przyszłość, ale intensywnie przeżywaj teraźniejszość.
• Jest wrażliwy na uczucia i potrzeby innych; szanuje ogólnie przyjęte rozsądne zasady współżycia i rozumie, że nie ma prawa — ani nie chce tego — prosperować lub bawić się kosztem innych.
• Mocno wierzy w pewne wartości i zasady i jest gotów ich bronić, nawet jeśli napotka sprzeciw. Ponadto czuje się wystarczająco pewnie, aby je zmienić, jeśli doświadczenie udowodni, że się myliła.
• W pełni ufa swojej zdolności do rozwiązywania własnych problemów, nie dając się łatwo zastraszyć niepowodzeniami i trudnościami. A kiedy naprawdę tego potrzebuje, chętnie poprosi innych o pomoc.
• Jako osoba uważa się i czuje tak samo jak każdy inny; ani gorszy, ani wyższy; po prostu równy w godności; i dostrzega różnice w konkretnych talentach, prestiżu zawodowym czy pozycji ekonomicznej.
• Potrafi cieszyć się różnorodnymi zajęciami.

Człowiek który ma za niską samoocenę

Osoba ze słabą samooceną zwykle przejawia niektóre z następujących objawów:

• Ukryta wrogość: drażliwość na powierzchni, zawsze na granicy wybuchu, nawet w przypadku drobiazgów; typowy dla superkrytyka, któremu wszystko jest źle, wszystko mu się nie podoba, wszystko go zawodzi, nic go nie satysfakcjonuje.
• Tendencje obronne  uogólniony negatywne nastawienie (wszystko widzi jako czarne: swoje życie, swoją przyszłość, a przede wszystkim siebie) oraz ogólny brak apetytu na radość życia i samego życia.
• Rygorystyczna samokrytyka: tendencja do tworzenia nawykowego stanu niezadowolenia z samego siebie.
• Nadwrażliwość na krytykę: która sprawia, że ​​czujesz się łatwo atakowany i doświadczasz uporczywych urazów wobec swoich krytyków.
• Chroniczne niezdecydowanie: nie tyle z powodu braku informacji, co z powodu przesadnego strachu przed pomyłką.
• Nadmierne pragnienie zadowolenia: nie ośmiela się powiedzieć „nie”, z obawy przed niezadowoleniem i utratą życzliwości proszącego.
• Krytykowanie innych: czasami osoba o niskiej samoocenie może użyć krytyki innych ludzi, gdy coś pójdzie nie tak, zwłaszcza jeśli chodzi o obronę siebie w niekomfortowej sytuacji, w celu zademonstrowania swojej niewinności. Nawet osoba cierpiąca na niską samoocenę może nie być świadoma swojego zachowania i może nie robić tego w złych intencjach.
• Perfekcjonizm – czyli domaganie się wykonania „doskonałego”, bez jednego błędu, prawie wszystkiego, czego się próbuje – co może prowadzić do bardzo złego samopoczucia, gdy sprawy nie układają się idealnie.
• Poczucie winy – potępia siebie za zachowania, które nie zawsze są obiektywnie złe, wyolbrzymia ogrom swoich błędów i zbrodni i/lub żałuje ich w nieskończoność, nie wybaczając sobie całkowicie.

Konsekwencje niskiej samooceny

Brak równowagi poczucia własnej wartości może objawiać się w następujący sposób:

• Zaburzenia zachowania
  • zaniedbanie obowiązków i higieny osobistej;
  • słaba wydajność pracy;
  • skłonność do używania substancji szkodliwych.

• Zaburzenia intelektualne
  • słaba absorpcja bodźców;
  • zła analiza faktów życia codziennego,
  • trudność w komunikacji;
  • niezdolność do konfrontacji;
  • niepokojące powtarzające się myśli lub wspomnienia.

• Zaburzenia psychiczne
  • rozpacz i pesymizm,
  • poczucie winy, bezwartościowości i bezradności.
  • trudności z koncentracją, zapamiętywaniem i podejmowaniem decyzji.
  • zaburzenia snu,
  • żałość,
  • utrata wizji przyszłości;
  • utrzymujący się smutny, niespokojny lub pusty nastrój,
  • niepokój, drażliwość,
  • bóle głowy,
  • myśli samobójcze,
  • brak apetytu,
  • niska przyjemność z zajęć (anhedonia),
  • zaburzenia trawienia i nudności.

• Zaburzenia somatyczne (psychosomatyka)
  • bezsenność;
  • niepokój we śnie;
  • anoreksja;
  • bulimia;
  • wymioty lub nudności z zawrotami głowy;
  • napięcie mięśni szyi;
  • choroby żołądka;
  • zmiany częstotliwości rytmu serca.

• Zaburzenia afektywne
  • trudności w podejmowaniu decyzji;
  • życiowe podejście defetystyczne;
  • strach;
  • niepokój;
  • drażliwość.

Niska samoocena i psychoterapia

Psychologiczny konstrukt poczucia własnej wartości (lub samooceny)  sięga Williama Jamesa pod koniec XIX wieku, który w swojej pracy Zasady psychologii badał rozwój naszego „globalnego-ja” („ Ja-wiem» i „Ja-wiedziałem”). Według Jamesa z tego rozwoju, którego wszyscy jesteśmy świadomi w mniejszym lub większym stopniu, rodzi się poczucie własnej wartości.

Problemy z niską samooceną są jednym z najczęstszych powodów, dla których ludzie w każdym wieku decydują się na terapię psychologiczną – psychoterapię. W jakim stopniu psychoterapeuci mogą pomóc wzmocnić poczucie własnej wartości i jakich strategii używają, aby to osiągnąć? W ofercie psychoterapii stosowane są różne techniki w zależności od przyczyn, które powodują brak poczucia własnej wartości. Techniki te obejmują leczenie ran emocjonalnych, które pacjenci mogli doznać w przeszłości, jak i inne zabiegi mające wpływ na nieświadome negatywne przekonania, które pacjenci posiadają.

Terapia podnosząca samoocenę ma za zadanie:

• Rozwinąć zdrową samoocenę, która będzie podstawą do osiągnięcia życiowych celów.
• Zmienić autodestrukcyjne nawyki.
• Zaprzestania sabotowania siebie.
• Pokochać się bardziej i traktować lepiej.
• Zwiększ pewność siebie.
• Rozwinąć zaufanie do swoich umiejętności.
• Dotarcie do prawdziwych emocji i zaakceptowanie ich
• Wyeliminować ograniczające przekonania o swoim wizerunku.
• Pokonać nieśmiałość.
• Nauczyć  się wyznaczać cele i wytyczać drogę do ich osiągnięcia.
• Pokonać niepokój i lęki.