Zespół stresu pourazowego to ciężki stan psychiczny, który pojawia się w wyniku pojedynczego lub powtarzającego się zdarzenia, które ma bardzo silny negatywny wpływ na psychikę jednostki ((wojna, klęski żywiołowe, wypadki, przestępstwa, nadużycia itp.). Traumatyczny charakter zdarzenia jest ściśle związany z poczuciem własnej bezradności z powodu niemożności skutecznego działania w sytuacji niebezpiecznej.

W PTSD, przez ponad miesiąc po urazie psychicznym, utrzymuje się grupa charakterystycznych objawów, takich jak ponowne przeżywanie psychopatologiczne (retrospekcje), unikanie tego, co może aktywować wspomnienia traumy, koszmary senne i wysoki poziom lęku. Czasami pojawiają się reakcje dysocjacyjne i amnezja (brak pamięci o traumatycznym wydarzeniu). Objawy PTSD mogą pojawić się natychmiast po traumie lub wiele lat po traumatycznym wydarzeniu. PTSD może prowadzić do problemów takich jak depresja,zaburzenia lękowe uogólnione, ataki paniki, uzależnienia, zachowania samobójcze, agresywność.

PTSD może rozwinąć się w każdym wieku, ryzyko powstania PTSD zależy od ciężkości urazu, kontekstu sytuacji, psychologicznych i biologicznych (w tym genetycznych) predyspozycji jednostki.

PTSD prowadzi do upośledzenia funkcjonowania mózgu, układu nerwowego [⇨] i hormonalnego [⇨] i czasami może mieć negatywny wpływ na zdrowie fizyczne człowieka [⇨] .

Definiowanie i diagnozowanie  PTSD

Po wojnie w Wietnamie oprócz znanych już objawów nerwic opisano również występowanie uzależnień u osób, które wcześniej brały udział w działaniach wojennych. Według statystyk objawy pourazowe pojawiły się u 700 000 amerykańskich weteranów tej wojny. W tym samym okresie ruch feministyczny w USA zwrócił uwagę opinii publicznej na fakt, że kobiety będące ofiarami napaści na tle seksualnym wykazywały te same objawy, co weterani wojny wietnamskiej. Badania nad tym problemem doprowadziły do ​​tego, że w nowej wersji Podręcznika diagnostyczno-statystycznego zaburzeń psychicznych (DSM) wprowadził termin „nerwica urazowa”. W 1968 roku termin ten został zastąpiony terminem „zespół stresu pourazowego” (Post Traumatic Stress Disorder, PTSD). Jednocześnie w wersji DSM-IV zaburzenie pourazowe traktowano jako zaburzenie lękowe, a w DSM-5 stworzono dla niego osobną kategorię.

W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) również uwzględniono ten termin jest ono klasyfikowane jako zaburzenie nerwicowe F4, wśród których F43 zalicza się do „ciężkich zaburzeń reakcji na stres i przystosowania”, a F43.1 przyporządkowuje się do PTSD.

Kilka przykładów traumy:

• trauma wojenna;
• poważne wypadki samochodowe, katastrofy lotnicze, wypadki na łodzi;
• wypadek przemysłowy;
• klęska żywiołowa;
• rozbój;
• strzelanina;
• gwałt, kazirodztwo, wykorzystywanie dzieci;
• branie zakładników i porwanie;
• przemoc, polityczne tortury;
• śmierć bliskich;
• zatrucie;
• operacje chirurgiczne;
• długotrwała ciężka choroba;
• PTSD może również wystąpić u osób, które zostały zmuszone do użycia przemocy, na przykład poprzez udział w morderstwie lub torturach;
• dziwne i przerażające doznania doświadczane w stanie ” bad tripu ” w wyniku przyjmowania substancji psychoaktywnych z grupy psychedelicznej (nawet stosowanie kannabinoidów może prowadzić do wystąpienia zespołu stresu pourazowego, zwłaszcza jeśli te były stosowane jednocześnie z alkoholem lub jeśli jest to pierwsze tego typu doświadczenie dla osoby);
• uwięzienie;
• status uchodźcy.

Przesłanką diagnozy jest posiadanie doświadczeń z silnym lękiem. Rozpoznanie stawia się głównie na podstawie obecności lub braku objawów opisanych w następnym akapicie.

Jakie objawy ma zespół stresu pourazowego PTSD?

Następujące trzy objawy są podstawowymi objawami współczesnej diagnozy PTSD, warunkiem jest, by te objawy utrzymywały się przez ponad miesiąc po zdarzeniu z intensywnym lękiem, strachem, bezradnością lub przerażeniem (nie muszę jednak wystąpić natychmiast, mogą pojawić się później). Jeśli objawy trwają krócej niż 1 miesiąc, jest to ostre zaburzenie stresowe.

• Objawy nadmiernej czujności, takie jak lęk i bezsenność z powodu niestabilności psychicznej.
• Skłonność do unikania przeszkód, które spowodowały traumę i podobnych rzeczy.
• Ponowne doświadczenie (flashback) związane z niektórymi lub wszystkimi wypadkami, incydentami, świadkami przestępstw itp.

Tendencja do unikania / zapominania wspomnień przed i po incydencie, powoduje przede wszystkim utratę szczęścia, apatię, zmniejszenie zainteresowania rzeczami, utrata konstruktywnego wizerunku przyszłości, niepełnosprawność fizyczną, zaburzenia motoryki fizycznej itp. często w przypadku małych dzieci dochodzi do paraliżu emocjonalnego.

Amerykański psychiatra Harry Stacka Sullivan w latach 30, sformułował zaś następujące objawy:

• Doświadczenie psychicznych obrazów, myśli lub niepokojących snów związanych z traumatycznymi wydarzeniami. Nie można ich odeprzeć siłą żadnej woli.
• Wspomnienia wyglądają tak jakby traumatyczne wydarzenie, działo się właśnie teraz.
• Znaczny niepokój i niepokój fizyczny (duszność, zawroty głowy, kołatanie serca, pocenie się).
• Unikanie wszelkich przypomnień o traumie (myśli, ludzi, rozmów, czynności).
• Nie pamiętanie ważnych szczegółów dotyczących traumy.
• Posiadanie znacząco negatywnych przekonań i oczekiwań wobec siebie i innych
• Nieustanne negatywne emocje.
• Utrata zainteresowania zajęciami, które kiedyś sprawiały przyjemność.
• Poczucie oddzielenia od innych.
• Emocje są sparaliżowane (nie można doświadczać pozytywnych emocji, takich jak miłość itd).
• Wiera, że życie będzie krótsze niż pierwotnie się oczekiwało.
• Bezustanne uważnie na niebezpieczeństwo.
• Nerwowość i podekscytowanie (zaburzenia snu, sfrustrowanie, agresywność, lekkomyślność , autodestrukcyjność, niezdolność do koncentracji)

Aby zdiagnozować PTSD, oba poniższe dwa punkty muszą być spełnione.

1. Objawy utrzymują się od ponad miesiąca.
2. Muszą one mieć poważny wpływ na zdolność do normalnego funkcjonowania w domu, w pracy czy w sytuacjach społecznych.

Mechanizm zapisywania PTSD w pamięci

Mechanizm zapisywania traumatycznych informacji w pamięci różni się znacznie od zwykłych zdarzeń. W tym przypadku dochodzi do znaczących zakłóceń w normalnym schemacie przetwarzania napływających informacji przez mózg. W rezultacie w przyszłości coś, co choćby w niewielkim stopniu przypomina traumatyczne zdarzenie („ wyzwalacz”), automatycznie (na poziomie odruchu warunkowego) wywoła natychmiastową reakcję obronną całego organizmu, czasem bez zrozumienia tego, co dzieje się na poziom świadomości i własną reakcję na to. Jednocześnie ponowne przeżywanie traumatycznej pamięci będzie postrzegane jako realne niebezpieczeństwo, które ma miejsce „tu i teraz”, a nie w przeszłości. Ze względu na charakter przechowywania informacji o traumie w strukturach mózgu, traumatyczne wspomnienia (w przeciwieństwie do zwykłych wspomnień) pojawiają się niezależnie od chęci osoby, często w postaci retrospekcji (flashbacków) lub koszmarów sennych. Jednocześnie nie można przestać myśleć o wydarzeniu wysiłkiem woli. Wspomnienia traumatyczne nie są zmieniane przez nowe informacje. Na przykład w czasie wydarzenia ktoś mógł pomyśleć, że umrze. W przyszłości uświadamia sobie, że żyje i jest poza niebezpieczeństwem, ale gdy uaktywnia się traumatyczne wspomnienie, ponownie odczuwa intensywny strach, jakby groziła mu śmierć..

Nawet jeśli nic w obecnej sytuacji nie przypomina traumy, ciało nadal znajduje się w stanie przewlekłego stresu. Często na poziomie podświadomości jednostka postrzega każdą nową sytuację jako podobną do początkowej traumy. Potrafi nieświadomie odtworzyć te reakcje obronne, które miały miejsce w momencie początkowego urazu. Z tego powodu jego reakcje obronne stają się nieelastyczne i nieadekwatne w nowych warunkach. Stale wzmożona aktywność ośrodków emocjonalnych mózgu hamuje pracę świadomej części mózgu – utrudnia to kontrolowanie emocji i uniemożliwia osobie logiczną analizę sytuacji.

Okres pourazowy i rozwój PTSD

Okres, który następuje po traumatycznym wydarzeniu, ma często duże znaczenie dla dalszego rozwoju PTSD. W tym momencie znika bezpośrednie niebezpieczeństwo. Strach i objawy dysocjacji stają się mniej intensywne, a jednostka staje się świadoma tego, co się wydarzyło. Może się to okazać dodatkowym czynnikiem psychotraumatycznym, zwłaszcza jeśli nie ma pewności, że niebezpieczna sytuacja się nie powtórzy. W szczególności nasilenie PTSD może zależeć od następujących czynników:

• jak konsekwencje wydarzenia przyczyniają się do izolacji społecznej jednostki;
• świadomość szkód dla społeczności ofiary lub systemu wsparcia;
• masowość katastrofy;
• nieskuteczność akcji ratowniczych;
• niemożność uzyskania niezbędnych informacji;
• obecność wtórnych czynników psychotraumatycznych;
• nieodwracalność zmian i utrata nadziei na przywrócenie tego, co zostało utracone;
• trudność wyboru moralnego, gdy jest to konieczne do podjęcia ważnych decyzji;
• jak osoba retrospektywnie ocenia swoje zachowanie w czasie zdarzenia;
• utrata roli i statusu społecznego;
• stygmatyzacja, jakiej może doświadczyć ofiara przemocy;
• niszczenie znanego otoczenia społecznego, co zmusza ofiarę do przystosowania się do nowej sytuacji;
• niszczenie struktur zaprojektowanych w celu ochrony i ratowania ludzi;
• zakłócenie procesu usług normalnie świadczonych przez społeczność (np. elektryczność, woda, transport, łączność, grzebanie zmarłych.

W procesie uświadamiania sobie tego, co się wydarzyło, bardziej traumatycznymi wydarzeniami dla jednostki są te, które:

• powstały ze świadomego zamiaru (np. atak wojskowy, przemoc) – wywołują uczucie złości i utratę zaufania do ludzi;
• nastąpiło z powodu cudzego błędu (np. katastrofy spowodowane przez człowieka, błędy medyczne ) – takie zdarzenie wywołuje silne uczucie goryczy na myśl, że można było tego uniknąć;
• konsekwencje fizyczne – jest to nie tylko dodatkowy czynnik stresu, ale także stale przypomina osobie o traumatycznym wydarzeniu;
• brak wsparcia ze strony innych osób;
• negatywne reakcje innych osób, personelu medycznego i pracowników socjalnych na problemy osoby, która doświadczyła traumy (np. zaprzeczanie samemu faktowi traumy, zaprzeczanie związku traumy i cierpienia, obwiniania ofiary, odmowy udzielenia pomocy);
• wtórna traumatyzacja może wiązać się z nadopiekuńczością wobec ofiary, która odgradza ją od świata zewnętrznego i życia codziennego;
• konieczność złożenia zeznań i stawienia się w sądzie – zmusza to osobę do przypomnienia sobie traumatycznego epizodu we wszystkich szczegółach;
• wzbudzanie poczucia winy – analizując to, co się wydarzyło, człowiek zawsze znajduje coś, co mógł zrobić inaczej. Istnieje również tak zwana „wina ocalałego”, kiedy człowiek czuje się winny, że przeżył, podczas gdy inni zginęli; ocalały odczuwa ciężar nieznośnej odpowiedzialności .

Przekonania o świecie, a PTSD?

Subiektywny wpływ psychologiczny zdarzenia traumatycznego jest również związany ze stopniem, w jakim zdarzenie to zakłóca podstawowe przekonania osoby o świecie i o sobie, które w psychologii często określa się mianem „podstawowych złudzeń ”. Te iluzje pomagają osobie chronić się przed uczuciem niepokoju przed możliwymi niebezpieczeństwami:

• Iluzja własnej nieśmiertelności – zwykle przed doświadczeniem traumy człowiek nie wierzy na poziomie podświadomości, że kiedykolwiek będzie musiał umrzeć. Doświadczenie zagrożenia życia może radykalnie zmienić wyobrażenia człowieka o otaczającym go świecie, zaczyna wydawać się chaotyczny, nieprzewidywalny i niebezpieczny.
• Wiara w sprawiedliwy świat – człowiek podświadomie wierzy, że wszystko, co dzieje się na świecie, jest rozsądne, uporządkowane i sprawiedliwe („każdy dostaje to, na co zasługuje”). Trauma całkowicie niszczy to przekonanie, a człowiek nieustannie ma bolesne myśli o niesprawiedliwości tego, co mu się przydarzyło, lub obsesyjne pytania o to, co było jego winą i dlaczego mu się to przydarzyło.
• Iluzja własnej nieomylności – osoba początkowo uważa się za silną i zdolną zawsze działać poprawnie. Po przeżyciu traumy traci szacunek do siebie i wyrzuca sobie, że nie jest w stanie zachowywać się tak, jak było to konieczne [46] .

Statystyki dotyczące PTSD?

Trauma psychologiczna prowadzi do rozwoju PTSD w około 25-35% przypadków. Około 60% osób, które przeżyły traumę, nadal cierpi na znaczące objawy PTSD rok po urazie. Szacuje się, że w populacji ogólnej około 7-10% osób ma objawy PTSD.

Amerykański Komitet ds. Weteranów zorganizował badanie, w którym zbadano historie 4800 żołnierzy wojskowych (zarówno mężczyzn, jak i kobiet), a badacze wybrali do porównania „pary” osób różnej płci, które były do ​​siebie najbardziej podobne pod względem różnych parametrów. Na początku badania żaden z tych mężczyzn i kobiet nie miał PTSD. Przeprowadzono z nimi trzy wywiady, w latach 2001-2003, 2004-2006 oraz 2007-2008. Przynajmniej raz byli w podróży służbowej w Iraku lub Afganistanie. Podczas badania 6,1% mężczyzn i 6,7% kobiet rozwinęło PTSD.

Leczenie zespołu stresu pourazowego PTSD

Leczenie PTSD obejmuje zwykle zarówno psychoterapię, jak i farmakologię. Często stosuje się kombinację różnych metod terapeutycznych, ponieważ PTSD jest złożonym zaburzeniem, które objawia się jednocześnie na poziomie psychologicznym, biologicznym i społecznym. Wyleczenie może być całkowite, ale czasami poszczególne objawy stają się przewlekłe. Pozytywnym skutkiem PTSD jest czasami rozwój osobisty w okresie zdrowienia po urazie.

W przypadku psychoterapii:

• Traumatyczne doświadczenie, które spowodowało PTSD, jest niezwykle bolesne i trudne. Dlatego ważne jest, aby terapeuta potrafił wczuć się w cierpienie i ból pacjenta (np. „Miałeś naprawdę ciężkie doświadczenie, do tej pory dawałeś z siebie wszystko”).
• Pacjenci często uważają objawy PTSD za swoją słabość. Dlatego ważne jest wyjaśnienie, że PTSD jest stanem, który może wystąpić u każdego.
• Przydatne jest również zmniejszenie poczucia wyrzutów sumienia, mówiąc pacjentowi, który obwinia się za przyczynę zdarzenia, „Nie jesteś zły (bo sprawca jest zły)”.

Leczenie PTSD powinno opierać się na podejściu opartym na współpracy z różnorodnymi interwencjami i wsparciem. Ważne jest przestrzeganie następujących zasad:

Przyjmuje się podstawowe założenia dotyczące leczenia:

• Leki należy przepisywać ściśle według wskazań i przez możliwie najkrótszy czas.
• Psychoterapia powinna rozpocząć się jak najszybciej po wystąpieniu traumy psychicznej.
• Potrzebne jest również wsparcie społeczne chorego.
• Farmakoterapię PTSD należy zawsze łączyć z psychoterapią.

Badania pokazują, że psychoterapia, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna, może być skuteczna w leczeniu PTSD. W przypadku innych paradygatów  psychoterapii nie ma obecnie dowodów na skuteczność, ale nie oznacza to, że nie działają; brak dowodów jest po prostu konsekwencją tego, że nie zostały one poddane rygorystycznej weryfikacji naukowej.

W większości przypadków głównym celem terapii jest wyeliminowanie objawów PTSD. Jednak objawy i zachowania związane z zaburzeniami współwystępującymi (np. uzależnieniami lub problemami z myślami samobójczymi) są czasami pierwszymi, którymi należy się zająć. Niekiedy konieczna jest praca nad stresem związanym z problemami chwili obecnej, co może spowodować dalsze pogorszenie stanu pacjenta lub uniemożliwić rozpoczęcie terapii. W niektórych przypadkach członkowie rodziny i inne znaczące osoby muszą zostać włączone do procesu terapeutycznego, jeśli problemy w związku niekorzystnie wpływają na manifestację objawów PTSD.

Wybór rodzaju terapii leczniczej powinien być dokonany z uwzględnieniem potrzeb pacjenta, a także jego możliwości i preferencji, warto również we wstępnych konsultacjach z wybranym terapeutą zapoznać się z jego podejściem do terapii.

W PTSD często stosuje się kombinację różnych terapii. Wynika to ze złożoności zjawiska PTSD jako zaburzenia, które manifestuje się jednocześnie na poziomie psychologicznym, biologicznym i społecznym. Psychoterapia PTSD może trwać od kilku miesięcy do kilku lat.

Choroby współistniejące do PTSD

W większości przypadków (poza łagodną postacią PTSD) na pewnym etapie pojawiają się inne zaburzenia psychiczne (tzw. współwystępowanie):

• Depresja występuje u około połowy z PTSD.
• Zaburzenie lękowe z napadami paniki. Zwykle w PTSD ataki paniki pojawiają się pod wpływem traumatycznych wyzwalaczy, ale u niektórych pacjentów lęk może się uogólnić, w którym to przypadku napady paniki mogą wystąpić w sytuacjach, które nie mają nic wspólnego z doznaną traumą.
• Uzależnienia, które wiążą się z dążeniem pacjenta do zmniejszenia nasilenia objawów pourazowych.
• Zachowania samobójcze.
• Choroby psychosomatyczne.
• Problemy seksualne. Zmniejszony popęd seksualny jest szczególnie powszechny u ofiar napaści na tle seksualnym. Ale w niektórych przypadkach wręcz przeciwnie, intensywna aktywność seksualna staje się dla nich rodzajem uzależnienia.
• Fobia społeczna
• Aspołeczność: objawy PTSD ( fobia społeczna , drażliwość, wybuchy gniewu, zmęczenie i utrata zainteresowania komunikacją i różnymi czynnościami) mogą prowadzić do zerwania relacji z rodziną i przyjaciółmi, rozpadu rodziny, niemożności rozpoczęcia rodzina i przyjaciele. Są też problemy zawodowe. Prowadzi to do wykluczenia społecznego i marginalizacji , które z kolei nasilają objawy PTSD.
• Agresywność i zachowanie antyspołeczne.

PTSD charakteryzuje wysoki stopień współwystępowania. Był to jeden z powodów, dla których przez długi czas PTSD nie było uważane za odrębną jednostkę zaburzeń

Przemoc fizyczna to użycie siły fizycznej przeciwko komuś, która powoduje obrażenia i może zagrażać ofierze. Dotyczy to nie tylko huligańskich wybryków i innych tego typu spraw, ale także zacisza domowego. Przemoc fizyczna może się przydarzyć każdemu nawet w najbardziej intymnym związku, takim jak małżeństwo, konkubinat, partnerstwo, rodzina czy też w gronie przyjaciół. Przemoc domowa ma wiele aspektów, może przejawiać się poprzez:

• agresję fizyczną;
• groźby przemocy;
• bicie;
• kopanie;
• gryzienie;
• popychanie;
• krępowanie;
• policzkowanie;
• rzucanie przedmiotami;
• wykorzystywanie seksualne;
• kontrolowanie;
• dominację;
• zastraszanie;
• i zaniedbywanie.

Chociaż często uważa się, że kobiety są głównymi ofiarami, może to przydarzyć się również mężczyznom. Przemoc domowa może występować w każdym przedziale wiekowym, etnicznym i społeczno-ekonomicznym, w parach heteroseksualnych i związkach partnerskich osób tej samej płci. Celem przemocy domowej jest przejęcie kontroli nad drugą osobą. Dominowanie i zastraszanie, a skutki dla ofiary mogą być druzgocące, nie oddziaływują jedynie na ciało, ale także na psychikę i trwają zwykle długo.

Ten rodzaj przemocy charakteryzuje się kształtowaniem klimatu lub wzorca zachowań, a ważnym elementem identyfikacji przemocy domowej jest systematyczny, powtarzalny charakter (nie są to pojedyncze incydenty). Przemoc emocjonalna może być zamierzona lub nieświadoma, ale zawsze jest to zachowanie ciągłe, a nie odosobniony incydent.

Ofiary przemocy fizycznej i psychicznej

Ktoś, kto cierpiał w przeszłości z powodu przemocy domowej, może odczuwać niepokój, strach i stres; depresje, ma zwykle niską samoocena, może mieć zespół stresu pourazowego (PTSD) i może mieć myśli samobójcze. W wyjątkowych przypadkach mogą rozwinąć się objawy psychosomatyczne lub problemy z jedzeniem – zaburzenia odżywiania.

Ofiary przemocy domowej mogą czuć się odizolowani od przyjaciół i rodziny z powodu poczucia wstydu lub poczucia winy. Czują się winne danej sytuacji, która się wydarzyła lub często mają uczucie, że ​​„sprowokowali” nadużycie.

Pomoc osobom, które doświadczyły przemocy domowej

Osoby podatne na przemoc emocjonalną i emocjonalną w domu charakteryzują się takimi cechami, jak zwiększona podejrzliwość i skłonność do zazdrości, nagłe i gwałtowne wahania nastroju, brak samokontroli, skłonność do usprawiedliwiania przemocy i agresji. Również osoby dopuszczające się przemocy psychicznej i fizycznej często mają zaburzenia osobowości.

Nierzadko zdarza się, że sprawcy przemocy unikają prac domowych lub szukają pełnej kontroli nad budżetem rodzinnym. Sprawcy potrafią bardzo manipulować, angażując przyjaciół, a nawet krewnych ofiary po swojej stronie i obwiniając ofiarę za popełnioną przemoc.

Ofiary takiej przemocy to osoby, które cierpią na wielu aspektach. Ucierpieć może w zasadzie każdy aspekt życia, wszystko, a przede wszystkim  zdrowie może ulec pogorszeniu, warto jednak mimo wszystko sięgnąć po pomoc, by w jakiś sposób się poradzić sobie z tym, co się stało lub się wydarzyło. Pomóc może rozmowa z profesjonalnym psychoterapeutą w poufnym i bezpiecznym środowisku. Rozmowa z terapeutą może zapewnić wsparcie potrzebne do zbadania złożonych uczuć i emocji doświadczanych w wyniku przemocy fizycznej. Poprzez słuchanie bez osądzania psychoterapeuta może pomóc osobie zrozumieć i wyraźniej widzieć. Psychoterapeuci z naszej bazy mają w tym względzie umiejętności, wiedzę i doświadczenie.

Zaburzenia odżywiania są bardzo powszechnymi problemami psychicznymi – kultura sprzyja chaotycznemu jedzeniu, ale problemy te nie zawsze są dobrze diagnozowane. Szacuje się, że jedna na dwadzieścia kobiet cierpi na zaburzenia odżywiania. Mężczyźni również coraz częściej mają trudności z jedzeniem. Napadowe objadanie się, sięgania po środki przeczyszczające, głodówki, kompulsywne ćwiczenia, negatywny obraz ciała oraz kompulsywne myśli, nawyki i zachowania związane z jedzeniem to tylko niektóre z objawów zaburzeń odżywiania. W przypadku zaburzeń odżywiania nieprawidłowe nastawienie do jedzenia i zmiany w diecie prowadzą do niezdrowych nawyków. Oprócz choroby psychicznej może to również prowadzić do fizjologicznego uszkodzenia zdrowia.

Zaburzenia odżywiania to bardzo złożone schorzenia, które mogą rozpocząć się w młodym wieku. Wyróżnia się ogólnie cztery rodzaje medycznie zdefiniowanych zaburzeń odżywiania: jadłowstręt psychiczny (anoreksja), bulimia psychiczna, zaburzenie z napadami objadania się  oraz pozostałe zaburzenia odżywiania, które nie zostały określone inaczej (wśród nich przykładowo: zespół przeżuwania, zespół nocnego jedzenia, jedzenie kompulsywne).

Źródła problemów z odżywianiem

Nie ma jednej przyczyny zaburzeń odżywiania, ale niektórzy ludzie są bardziej podatni na zaburzenia, niż inni. Czynniki ryzyka obejmują:

• niską samoocena lub poczucie bezwartościowości;
• brak kontroli;
• poczucie bezradności;
• perfekcjonizm;
• presja społeczna, rodziny;
• presja profesjonalistów lub grup interesu, aby być szczupłym;
• problemy z wagą i sprawnością, depresja lub uzależnienia w rodzinie;
• kompulsywny lub maksymalistyczny charakter – zaburzenia kompulsywne;
• trudne relacje rodzinne;
• historia nadużyć emocjonalnych;
• traumy, smutek lub strata;
• lęk;
• nadużycia seksualne;
• trudne relacje lub izolacja;
• ciągły stresem i sytuacjami nie do zniesienia;
• problemy i oczekiwania oraz obraz siebie.

Trudno jest powstrzymać problemy z odżywianiem, które już się rozpoczęły. Dlatego ważne jest, aby zwracać uwagę na znaki ostrzegawcze i jak najszybciej uzyskać pomoc np. psychoterapeutyczną. Z biegiem czasu w niektórych przypadkach, życie człowieka staje się tak skoncentrowane na czynnościach związanych z jedzeniem, że pozostaje niewiele czasu na zrobienie czegokolwiek innego.

Skutki zaburzeń odżywiania – problemów związanych z jedzeniem

Zaburzenia odżywiania mają poważne konsekwencje, dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Mogą zakłócać życie rodzinne, przyjaźnie i codzienne życie. Zaburzenia odżywiania mają również negatywne skutki społeczne i związane z zatrudnieniem. Rzadko odchodzi się bez fachowej pomocy. Im szybciej dana osoba otrzyma pomoc, tym łatwiejszy powrót do zdrowia.

Problemy fizyczne związane z nieprawidłowym odżywianiem

• Problemy z sercem – zaburzenia odżywiania mają głęboki wpływ na zdrowie układu krążenia. Przykładowo anoreksja (jadłowstręt psychiczny) jest uważana za najbardziej szkodliwy. W czasie gdy organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości kalorii, rozkłada mięśnie i tkanki na energie. Najważniejszym mięśniem w ciele jest serce. Ryzyko niewydolności serca wzrasta, gdy nie ma wystarczającej ilości energii do pompowania krwi lub gdy zaczyna się ona rozkładać.
• Problemy metaboliczne – przykładowo bulimia nervosa może powodować niewydolność serca i innych organów, ponieważ wymioty wydalają ważne minerały, takie jak potas i niezbędne elektrolity.
• Odwodnienie i niedożywienie – ograniczenia dietetyczne i usuwanie ważnych składników odżywczych może powodować poważne niedobory w organizmie.
• Spowolnienie pracy mózgu – mózg spala aż jedną piątą kalorii dostarczanych do organizmu. Diety, posty, głód i nieregularne diety pozbawiają mózg energii potrzebnej do funkcjonowania i koncentracji.
• Niestrawność i inne problemy z układem trawiennym – ograniczenia dietetyczne i wymioty mogą zarówno zakłócać normalną pracę żołądka, jak i trawienie składników odżywczych. Mogą pojawiać się takie problemy jak: nudności; wymioty; bóle żołądka, wzdęcia brzucha; wahania poziomu cukru we krwi; niedrożność jelit z powodu niestrawionych ciał stałych; bakteryjne choroby zakaźne itd.
• Obniżenie poziomu hormonów – ogranizm wykorzystuje tłuszcze i cholesterol do wytwarzania hormonów. Ograniczenie tłuszczu i kalorii w diecie może obniżyć poziom hormonów płciowych (estrogenów i testosteronu). Zmniejsza również ilość hormonu tarczycy.
• Zatrzymanie miesiączki – Problemy hormonalne wywołane nieprawidłową dietą mogą to spowodować zatrzymanie miesiączki u kobiet.
• Utrata masy kostnej – nieprawidłowa mineralizacja, problemy metaboliczne i nieprawidłowy poziom hormonów, mogą powodować utratę masy kostnej.
• Pogorszenie stanu przełyku i zębów – w niektórych zaburzeniach odżywiania, takich jak bulimia, nadmierne wymioty mogą powodować działanie kwasu żołądkowego na przełyk i na szkliwo zębów.

Najczęstsze zaburzenia odżywiania

Większość zaburzeń odżywiania polega na nadmiernym koncentrowaniu się na swojej wadze, sylwetce i jedzeniu, co prowadzi do niebezpiecznych zachowań żywieniowych. Zachowania te mogą znacząco wpływać na zdolność organizmu do odpowiedniego odżywiania się. Wśród najpopularniejszych należy wymienić:

Anoreksja – Jadłowstręt psychiczny

Cierpiący anorektycy starają się utrzymać swoją wagę na jak najniższym poziomie – zwykle robią to poprzez głodówki, niedojadanie – zmniejszanie posiłków lub nadmierne ćwiczenia. Pacjenci często mają nierealistyczne poglądy na temat własnego wyglądu i wagi.

Bulimia lub Bulimia nervosa

Osoby mające ten problem starają się kontrolować swoją wagę, jedząc zbyt dużo, a następnie oczyszczając się z powodu złego samopoczucia lub zażywając środki przeczyszczające lub moczopędne, a następnie poszcząc.

Bulinoreksja

Zaburzenie łączące objawy anoreksji i bulimii, innymi słowy zespół okresowego objadania się i przeczyszczania.

Ortorexia

Ortoreksja to zaburzenie odżywiania charakteryzujące się nadmiernym zaabsorbowaniem jedzeniem zdrowej żywności.

Napady objadania się

Cierpiący odczuwają nagłe potrzeby przejadania się. Nie wiadomo, jak powszechne jest to zjawisko, ale wiemy, że występuje równie często u mężczyzn i kobiet. Często dotyka osoby w wieku 30 lub 40 lat.

Zespół przeżuwania, in. zespół ruminacji

Jest to przewlekłe zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego o nieokreślonej precyzyjnie etiologii i patogenezie, objawiające się występującym bez prowokowania wymiotów oraz powtarzalnym cofaniem się z żołądka do jamy ustnej porcji ostatnio spożytego pokarmu, a następnie ponownym jej przeżuwaniem i połykaniem bądź wypluwaniem.

Zespół nocnego jedzenia (objadania się)

Syndrom nocnego jedzenia polega na wstawaniu w nocy i jedzeniu, wedle większości autorów przy zachowanej świadomości, co skutkuje porannym brakiem apetytu. Często wiąże się z otyłością. Istnieje kilka różniących się zestawów kryteriów diagnostycznych.

Jedzenie kompulsywne (uzależnienie od jedzenia)

Kompulsywne obżeranie to zaburzenie odżywiania polegające na spożywaniu dużych ilości pokarmu w niekontrolowany sposób, bez odczuwania fizycznego głodu. Określane także jako „uzależnienie od jedzenia”.

Inne zaburzenia odżywiania…

Istnieją także inne uznane (i mniej rozpoznawane) stany nieprawidłowego odżywiania, które mogą przyczyniać się do wpływu na nasze zdrowie. Jeśli jedzenie, jakiś konkretny zwyczaj jedzeniowy prowadzi do objawów zagrażających zdrowiu i funkcjonowaniu czy to fizjologicznemu, czy to w społeczeństwie. Warto się jemu przyjrzeć zawczasu i podjąć odpowiednie kroki zapobiegawcze jak np. konsultacje psychologiczne czy też psychoterapia.

Jak pomóc osobie mającej problem z jedzeniem?

Podczas leczenia zaburzeń odżywiania ważne jest, aby dana osoba chciała się leczyć. Pomocne jest również wspieranie rodziny i przyjaciół. Dlatego dobrze jest zacząć mówić o tych zaburzeniach, aby zacząć unikać problemów związanych z tym stanem psychicznym. Leczenie może zająć trochę czasu.

Niestety, wiele osób cierpiących na zaburzenia odżywiania myśli, że potrzebuje leczenia i pomocy. Jeśli martwimy się o kogoś bliskiego, można go delikatnie zachęcić go do rozmowy z lekarzem, psychologiem czy też psychoterapeutą. Jeżeli bliska osoba nie jest gotowa przyznać, że ma problem z jedzeniem, możesz spróbować delikatnie otworzyć jej drzwi, wyrażając troskę w jakikolwiek sposób.

Zwracaj uwagę na wzorce żywieniowe i przekonania, które mogą sygnalizować niezdrowe zachowanie, a także na presję rówieśników, która może wywołać zaburzenia odżywiania. Czerwone flagi, które mogą świadczyć o zaburzeniach odżywiania, to m.in:

Symptomy problemów z odżywianiem

• opuszczanie posiłków lub wymyślanie wymówek, żeby nie jeść;
• zbyt restrykcyjne diety;
• nadmierne skupianie się na zdrowym odżywianiu;
• wycofywanie się z normalnej aktywności społecznej;
• ciągłe zamartwianie się lub narzekanie na to, że jest się grubym i mówienie o odchudzaniu się;
• częste przeglądanie się w lustrze;
• kompulsywne spożywanie dużych ilości słodyczy lub pokarmów wysokotłuszczowych;
• stosowanie suplementów diety;
• stosowanie środków przeczyszczających lub różnego rodzaju ziół w celu utraty wagi;
• nadmierne ćwiczenia fizyczne;
• problemy z utratą szkliwa zębów (wynikające z częstych wymiotów);
• częste wychodzenie podczas posiłków w celu skorzystania z toalety;
• poczucie winy z powodu nawyków żywieniowych;
• Jedzenie w tajemnicy.

Jeśli obawiasz się, że ktoś z twojej rodziny może mieć zaburzenia odżywiania, skontaktuj się z jego lekarzem, aby omówić swoje obawy. W razie potrzeby możesz skierowanie się do wykwalifikowanego specjalisty w dziedzinie zdrowia psychicznego z doświadczeniem w zaburzeniach odżywiania.

Zaburzenia odżywiania – Pomoc psychoterapeutyczna:

Jeśli chciałbyś, skonsultować się z psychoterapeutą – poufnie – nasi specjaliści są do Twojej dyspozycji. Nasi terapeuci zapewniają czas, przestrzeń i zrozumienie, aby zbadać związek problemów z jedzeniem. Relacja psychoterapeutyczna ma na celu znalezienie podstawowych przyczyn trudności z jedzeniem.

Należy pamiętać, że osoby dotknięte chorobą mogą również potrzebować specjalnych porad dietetycznych, a także czasem też lekarskich.

Przemoc może przybierać różne formy, np. fizyczną, emocjonalną, psychiczna, rasową lub seksualną. Do przemocy może dochodzić w różnych okolicznościach, np. w domu rodzinnym, w małżeństwie, w pracy, szkole lub na uczelni. Dotyczy to także dowolnych momencie życia – w dzieciństwie, w  okresie dojrzewania, w połowie życia, a także  podeszłym wieku. Nadużycia mogą doświadczać zarówno mężczyźni, jak i kobiety oraz osoby bez względu na rasę, klasę czy orientację seksualną. Znęcanie się polega na sprawowaniu władzy, podporządkowaniu się i kontroli – dotyczy to sytuacji, gdy wyrządzana jest krzywda, wbrew woli, wiedzy lub zrozumieniu ofiary. Psychoterapia w tym zakresie przede wszystkim pomaga w zbadaniu wpływu takich okoliczności.

Wszelkiego rodzaju przemoc, nadużycia są bardzo traumatycznym przeżyciem i mogą pozostawić trwałe ślady emocjonalne, schematy myśleniowe,  wpływając na wiarę w siebie, relacje i jakość życia osoby maltretowanej. Trauma związana z przemocą – czy to fizyczną, seksualną czy psychiczną – jest naturalną reakcją na stres, strach lub niepokój związany z wydarzeniami lub trwającymi okolicznościami.

Wiele osób, które były lub są maltretowane jako dzieci, nastolatki lub dorośli, radzi sobie, odsuwając traumę na bok. Często jednak trauma z odległej lub niedawnej przeszłości powraca lub staje się nie do zniesienia w aktualnie krzywdzącym związku, co prowadzi do niepokoju i zbyt silnych emocji. Powrót dawnego stresu traumatycznego często ma swoje źródło w aktualnym życiu lub doświadczeniu.

Podstawowe metody nadużyć, przemocy psychicznej, emocjonalnej

Gdy myślimy o nadużyciach, najpierw zwykle może przyjść na myśl przemoc fizyczna, nadużycia jednak zwykle mogą przybierać różne formy. Przemoc psychiczna, emocjonalna jest tak samo poważna jak przemoc fizyczna. Można się pokusić o wypisanie podstawowych elementów przemocy psychicznej:

• stosowanie podniesionego głosu, krzyków, wrzasków;
• wyzywanie kogoś;
• próba zmuszenia do kwestionowania własnego zdrowia psychicznego (gaslighting);
• ciągła krytyka;
• zniszczenie mienia;
• wmawianie kłamstwa;
• uwięzienie w domu, uniemożliwienie wyjścia;
• naruszanie prywatności;
• karanie za to, że nie zgadzamy się z tym, czego ktoś od nas chce;
• próba kontrolowania życie;
• izolowanie od rodziny i przyjaciół;
• odmawianie zaufania, na przykład działanie zazdrosne lub zaborcze, próbując odizolować partnera od rodziny lub przyjaciół;
• rzucanie obelg lub wyśmiewanie się w inny sposób;
• domaganie się, aby wiedzieć, gdzie partner jest w każdej minucie;
• monitorowanie, dokąd idzie partner, do kogo dzwonią i z kim spędzają czas;
• poniżanie partnera;
• wysuwanie oskarżeń o oszustwo;
• zazdrość o relacje zewnętrzne;
• seryjne oszukiwanie;
• obwinianie kogoś za swoje zachowanie;
• próba kontrolowania wyglądu;
• groźby subtelne lub jawne.

Ofiary takiej przemocy często mają problem z poczuciem winy. Jeśli ktoś został emocjonalnie wykorzystany, ważna jest świadomość, że to nie nasza wina. Nie ma też „właściwego” sposobu, aby się z tym pogodzić. Przemoc emocjonalna nie jest normalna, ale nasze uczucia są.

Problemy wynikające z nadużyć

Na początku ofiara nadużyć zwykle może zaprzeczać, że coś jest „nie tak”. Znalezienie się w takiej sytuacji może być szokujące i takie zwykle jest. Ofiara przemocy zwykle ma wrażenie i ma nadzieję, że się po prostu myli. Zwykle towarzyszy temu dezorientacja, strach, beznadzieja, wstyd.

Ten emocjonalny ciężar może również powodować behawioralne i fizyczne skutki uboczne. Mogą wystąpić:

• trudności z koncentracją;
• zmienny nastrój;
• napięcie mięśniowe;
• koszmary senne;
• przyspieszone bicie serca
• a także różne bóle i dolegliwości bólowe, zwane psychosomatycznymi.

Długotrwałe skutki znęcania się, przemocy psychicznej

Uczucia i emocje powstałe w wyniku znęcania się mogą ujawnić się na wiele sposobów, u różnych osób i w odmiennych połączeniach, a nawet w seriach. Emocje te obejmują traumę, strach, wątpliwości co do winy, poczucie winy, złość, wstyd, melancholię, smutek i depresję. Nabyte sposoby radzenia sobie z tymi problemami, mogą także prowadzić do problemów natury fizjologicznej (problemy ze snem, jedzeniem i koncentracją), a także nadużywania używanie alkoholu lub narkotyków, co w końcowym efekcie może prowadzić do zrujnowania życia.

W późniejszych związkach osób, które doświadczały nadużyć, często pojawia się problem zaufania, a izolacja może dodatkowo pogłębić poczucie bezradności, które uniemożliwia znalezienie sposobów na znoszenie tego, co może wydawać się nie do zniesienia. Dla osób znajdujących się obecnie w sytuacji przemocy poradnictwo dla par może być trudne, ale pomoc w zrozumieniu problemu przemocy i odnalezieniu własnego głosu może przynieść wiele korzyści.

Warto jeszcze wspomnieć o nadużyciach finansowych, praktycznie się o nich nie mówi i mniej się je bada, ale one także mogą prowadzić do wielu takich samych problemów. Podobnie jak wiele innych form znęcania się, opiera się na problemach z kontrolą i władzą.

Różne poważne badania pokazują, że przemoc emocjonalna może być tak samo szkodliwa jak przemoc fizyczna. Z biegiem czasu oba mogą przyczynić się do niskiej samooceny, chronicznych bólów, bezsenności, wycofania społecznego i depresji. Niektórzy badacze teoretyzują, że przemoc emocjonalna może przyczynić się do rozwoju takich stanów, jak zespół przewlekłego zmęczenia i fibromialgia.

Jak działa psychoterapia w przypadku nadużyć i przemocy psychicznej

Omówienie uczuć związanych z jakąkolwiek formą znęcania się z profesjonalnym psychoterapeutą może bardzo pomóc. Poszukiwanie pomocy w przypadku znęcania się i związanej z tym traumy może być zniechęcające, ale już podjąłeś/podjęłaś pierwszy krok czytając powyższy tekst

Psychoterapia w zakresie nadużyć i przemocy z jednym naszych profesjonalnych psychoterapeutów z naszej bazy, to praca nad określeniem zakresu, wpływu i sposobu radzenia sobie z doświadczeniami nadużyć, znęcania się, czy to w przeszłości czy też obecnie,  Dzięki tej eksploracji i wsparciu, terapia doradcza pomoże rozwinąć  ofiarom nowe siły, aby poradzić sobie z traumą i jej emocjonalnymi następstwami.Z reguły w większości nurtach psychoterapii wszystkie rozmowy z terapeutą są prywatne i poufne. Terapeuci są przede wszystkim po to, by  udzielać wsparcia i wskazówek wyjścia z problemów i zmiany sposobów myślenia i podejmowania decyzji.

Jeszcze na koniec warto dodać, że psychoterapia ofiar nadużyć, dotyczy nie tylko bezpośrednio samej ofiary. Czasami osoby, które były świadkami znęcania się lub bliskimi osobami trzecimi, również cierpią na traumatyczne lęki i niepokój i mogą chcieć skorzystać z podobnych terapii.

Aby uzyskać więcej informacji na temat psychoterapii i poradnictwa dla ofiar konkretnych form znęcania się, wybierz psychoterapeutę, czy to z Twojego miasta, czy też online i skontaktuj się z nim.