Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne (w skrócie OCD) to zaburzenie psychiczne charakteryzujące się powtarzającym się pojawianiem się natrętnych myśli – obsesji – wywołujących dyskomfort, zmartwienie, strach. Obsesje połączone ze współistniejącymi powtarzającymi się, zrytualizowanymi zachowaniawaniami – kompulsjami – które mają  skutkować zmniejszeniem lęku lub złagodzeniem napięcia. Obsesje i kompulsje są często powiązane i mimo, że często są uznawane za irracjonalne przez osoby z tym zaburzeniem, to osoby te nie dają rady ich powstrzymać. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne na ogół nie są one oparte na urojeniowych interpretacjach.

Najbardziej ilustracyjnym przykładem osoby z OCD jest bohater dramatu Marka Koterskiego Dzień Świra (w wykonaniu Marka Kondrata ), którego opis życia, czyli codzienność, codzienne rytuały, magia liczb, stosunek do bodźców zewnętrznych i zachowań w społeczeństwie doskonale ilustruje to zaburzenie.

Różne rodzaje obsesji

Można wyróżnić pięć najbardziej popularnych rodzajów obsesji i towarzyszących im zachowań (często chory przejawia kilka z nich):

• Obsesja, aby upewnić się, że inni nie zostaną skrzywdzeni.
• Obsesja, aby uniknąć infekcji lub zabrudzenia.
• Obsesja, aby uniknąć poczucia niekompletności lub błędu.
• Obsesja, aby nie myśleć o myślach tabu (zabronione myśli).
• Obsesja,  do przymusowego zbierania rzeczy (może również obejmować śmieci).

Jak rozpoznać zaburzenia obsesyjno-kompulsywne

Jest kilka metod diagnozowania tego zaburzenia, przykładowo DSM-IV definiuje zaburzenie obsesyjno-kompulsywne według następujących kryteriów (wszystkie muszą być spełnione):

• Występują obsesje, impulsy lub fantazje, które są postrzegane jako natrętne i pochodzą od samego siebie. Osoba próbowała bezskutecznie przestać robić dane czynności. Ponadto występują przymusowe zdziałania w postaci konkretnych lub mentalnych działań, do których dana osoba czuje się zmuszona i są wykonywane w celu ograniczenia ewentualnej „katastrofy”.
• Osoba musi być świadoma, że ​​obsesje i kompulsje są nieuzasadnione lub przesadzone (kryterium to nie dotyczy dzieci).
• Problem powoduje znaczne cierpienie i jest czasochłonny (zajmuje co najmniej godzinę dziennie) lub znacząco zakłóca życie człowieka.
• Jeśli dana osoba ma inne diagnozy psychiatrycznej, myśli i zachowania nie ograniczają się do tego (na przykład poczucie winy w depresji).
• Zaburzenie nie jest spowodowane ustrzeżeniem przed  jakimkolwiek  realnym zagrożeniem, ani jakąkolwiek chorobą fizyczną.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsywne najczęściej zaczyna się między 10 a 30 rokiem życia. Pierwsza wizyta u psychiatry następuje zwykle dopiero między 25 a 35 rokiem życia. Od zachorowania do pierwszej konsultacji może minąć nawet 7,5 roku.

Zachowanie osoby chorej na OCD

Pacjenci z OCD to ludzie bardzo podejrzliwi, skłonni do rzadkich, maksymalnie zdecydowanych działań, co od razu widać na tle ich dominującego spokoju. Głównymi objawami są mocne, stereotypowe, obsesyjne (obsesyjne) myśli, obrazy lub popędy, postrzegane jako bezsensowne, które w stereotypowej formie raz po raz przychodzą do głowy pacjentowi

• strach przed infekcją lub zanieczyszczeniem;
• strach przed skrzywdzeniem siebie lub innych;
• myśli i obrazy o charakterze jednoznacznie seksualnym lub brutalnym;
• strach przed utratą lub brakiem niektórych rzeczy, których możesz potrzebować;
• porządek i symetria : idea, że ​​wszystko powinno być ustawione „poprawnie”;
• przesąd, nadmierne zwracanie uwagi na coś, co jest postrzegane jako szczęście lub pech.

Kompulsywne działania lub rytuały to działania powtarzane w kółko, których celem jest zapobieganie jakimkolwiek obiektywnie nieprawdopodobnym zdarzeniom. Obsesje i kompulsje są częściej odbierane jako absurdalne i irracjonalne. Pacjent cierpi z ich powodu i stawia im opór.

Następujące objawy są wskaźnikiemi zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych:

1. natrętne, powtarzające się myśli;
2. niepokój towarzyszący tym myślom;
3. aby wyeliminować niepokój, często powtarzają identyczne działania.

Klasycznym przykładem tej choroby jest lęk przed brudem, w którym każdy kontakt pacjenta z brudnymi, jego zdaniem, przedmiotami powoduje dyskomfort i w efekcie obsesyjne myśli. Aby pozbyć się tych myśli, zaczyna myć ręce. Ale nawet jeśli w pewnym momencie wydaje mu się, że wystarczająco umył ręce, jakikolwiek kontakt z „brudnym” przedmiotem zmusza go do ponownego rozpoczęcia rytuału. Rytuały te pozwalają pacjentowi osiągnąć chwilową ulgę. Pomimo tego, że pacjent jest świadomy bezsensu tych działań, nie jest w stanie z nimi walczyć.

Obsesje

Obsesje pacjenci z OCD doświadczają natrętnych myśli (obsesji), które zwykle są nieprzyjemne. Wszelkie drobne zdarzenia mogą wywoływać obsesje – takie jak obcy kaszel, kontakt z przedmiotem postrzeganym przez pacjenta jako niesterylny i nieindywidualny (poręcze, klamki itp.), a także osobiste obawy niezwiązane z czystością. Obsesje mogą być przerażające lub nieprzyzwoite, często obce osobowości pacjenta. Zaostrzenia mogą wystąpić w zatłoczonych miejscach, na przykład w transporcie publicznym.

Kompulsje

Aby zwalczyć obsesje, pacjenci stosują działania ochronne (przymusy). Działania to rytuały mające na celu zapobieganie lękom lub minimalizowanie ich. Czynności takie jak ciągłe mycie rąk i mycie, wypluwanie śliny, wielokrotne unikanie potencjalnego niebezpieczeństwa (niekończące się sprawdzanie urządzeń elektrycznych, zamykanie drzwi, zamykanie zamka błyskawicznego w locie), powtarzanie słów, liczenie. Na przykład, aby mieć pewność, że drzwi są zamknięte, pacjent musi pociągnąć za klamkę określoną ilość razy (licząc razy). Po wykonaniu rytuału pacjent odczuwa chwilową ulgę, przechodząc w „idealny” stan po rytuale. Jednak po pewnym czasie wszystko się powtarza.

Przyczyny zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych

Stwierdzono, że za zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi stoją zarówno przyczyny psychologiczne, jak i biologiczne, ale opinie różnią się, które czynniki są najważniejsze. Wśród czynników wymienia sie takie rzeczy jak:

• Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi poznawczej – u osób stosujących przymus często przyjmuje się założenie, że myśli niosą ze sobą prawdę.
• Nadmierne poczucie odpowiedzialności, które przeradza się w nadodpowiedzialne działania.
• Nietolerancja niepewności – teoretycznym wyjaśnieniem występowania zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych może być to, że ofiary mają szczególnie niską tolerancję na niepewność i przeceniają prawdopodobieństwo wystąpienia katastrof oraz że w dzieciństwie nauczyły się zapobiegać zagrażającym zmianom poprzez różne „naiwnie magiczne” zachowania, a tym samym łagodzić egzystencjalnie lęk w wieku dorosłym.
• To, że u pacjenta rozwijają się zachowania obsesyjno-kompulsywne, wyjaśnia się w paradygmacie terapii poznawczo-behawioralnej z warunkowaniem instrumentalnym. Uważa się, że gdy pacjent zaczyna odczuwać ulgę w lęku wynikającym z kompulsywnego zachowania, zachowanie to jest wzmacniane i wydaje się coraz bardziej naturalne. Warunkowanie odbywa się na poziomie nieświadomym i nie może na nie wpływać rozum. Wydaje się konieczne odprawienie rytuałów i przymusów w celu zmniejszenia poczucia lęku. Jednak prawdziwość tego stwierdzenia nie została bezpośrednio zbadana.

Typowe dla zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych jest to, że są utrzymywane przy życiu z powodu przekonania, że ​​muszą być monitorowane lub w inny sposób traktowane, ponieważ mogą być szkodliwe itd. W końcu cały czas i koncentracja skupia się na walce z nimi – próba uniknięcia myślenia o określonej myśli w rzeczywistości tylko zwiększa prawdopodobieństwo częstszego jej pojawienia się.

Zapobieganie OCD

• Zapobieganie wpływom psychotraumatycznym w pracy iw domu.
• Profilaktyka — prawidłowe wychowanie dziecka, np. niewpajanie mu opinii o jego niższości lub wyższości, niegenerowanie poczucia głębokiego lęku i winy przy popełnianiu „brudnych” czynów, zdrowe relacji między rodzicami.
• Zapobieganie konfliktom rodzinnym.
• Zmiana nastawienia pacjentów do sytuacji psychotraumatycznych poprzez rozmowy (psychoterapia) itd.
• Przeprowadzanie regularnych badań lekarskich .
• Przyczynianie się do zwiększenia jasności w pomieszczeniu — usuń zasłony zaciemniające, używaj jasnego oświetlenia, maksymalnie wykorzystaj światło dzienne, fototerapię. Światło wspomaga produkcję serotoniny.
• Terapia regenerująca i witaminowa, wystarczający sen.
• Terapia dietetyczna (pełne odżywianie, odmowa picia kawy i napojów alkoholowych, zawiera w menu pokarmy z wysoką zawartością tryptofanu (aminokwasy, z których powstaje serotonina): daktyle, banany  śliwki, figi, pomidory, mleko, soja, gorzka czekolada).
• Terminowe i odpowiednie leczenie innych chorób: endokrynnej, sercowo-naczyniowej, zwłaszcza miażdżycy mózgu, nowotworów złośliwych, niedokrwistości z niedoboru żelaza i witaminy B12.
• Koniecznie jest unikanie występowania substancji psychoaktywnych, a tym bardziej alkoholizmu, narkomanii. Spożywanie napojów alkoholowych nieregularnie w niewielkich ilościach działa uspokajająco, dlatego nie może wywołać nawrotu.

Leczenie zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, psychoterapia

Najbardziej charakterystyczną cechą OCD jest przewlekłość. Epizodyczne objawy choroby i całkowite wyleczenie są stosunkowo rzadkie. U wielu pacjentów, zwłaszcza z rozwojem i zachowaniem jednego rodzaju manifestacji (np. rytualne mycie rąk), możliwy jest długotrwały stabilny stan. W takich przypadkach następuje stopniowe łagodzenie objawów psychopatologicznych i readaptacja społeczna.

Współczesna terapia zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych musi koniecznie zapewniać złożony efekt: połączenie psychoterapii z wybranym psychoterapeutom i farmakoterapii.

Ortoreksja (z greckiego orthos, „prawidłowy”, i orexis, „apetyt”) to zespół praktyk żywieniowych charakteryzujących się obsesyjnym pragnieniem spożywania zdrowej żywności i systematycznym odrzucaniem żywności postrzeganej jako niezdrowej (śmieciowe jedzenie). Termin ten został utworzony w 1997 roku przez dr Stevena Bratmana, który zaproponował, aby praktykę tę uznać za zaburzenie odżywiania (podobnie jak anoreksje i bulimie). Stwierdza, że w rzadkich przypadkach zachowanie to (skupienie na zdrowej żywności) może stać się tak skrajne, że może prowadzić do niedożywienia lub izolacji społecznej czy też innych objawów zaburzeń diety.

Ortoreksja obecnie (stan na 2022 r. ) nie jest oficjalnie uznawana za zaburzenie odżywiania, nie jest on wymieniona w DSM. Kategoria DSM obejmuje jednak nietypowe formy zaburzeń odżywiania, do których należałoby zaliczyć ortoreksję.

W 2009 r. Ursula Philpot, przewodnicząca Brytyjskiego Stowarzyszenia Dietetyków i starszy wykładowca na „Leeds Metropolitan University” , opisała osoby ze skłonnością do ortoreksji jako „wyjątkowo dbające o jakość spożywanego jedzenia”, w przeciwieństwie na przykład do anoreksji czy bulimii, które koncentrują się na ilości spożywanego pokarmu lub jego wartości energetycznej. Wszelkie odchylenia prowadzą do poczucia winy, a nawet samokarania się.

Ortoreksja – wyjątkowe dbanie o jakość spożywanego jedzenia

Ortoreksja to destrukcyjna obsesja na punkcie zdrowego odżywiania, która nadmiernie koncentruje się na jakości żywności w diecie.

Można mieć dość jasną wizję tego, jak wygląda zdrowe odżywianie: zbilansowana dieta składająca się z organicznych warzyw i zbóż, owoców i warzyw oraz innych produktów ze zrównoważonych źródeł, które zawierają ograniczoną ilość cukrów, tłuszczów i soli. Można czytać etykiety, sprawdzać jakość produktów, aby uniknąć nadmiernie przetworzonej żywności.  Dopóki jednak nie staje się to destrukcyjną obsesją, wszystko jest w porządku.

Właściwe odżywianie może poprawić samopoczucie, jak i ogólną jakość życia. Jednak problemy mogą pojawić się, gdy idea zdrowego odżywiania i odżywiania przekroczy pewną granicę, stając się niezdrową obsesją, która może mieć wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne.

Ortoreksja – kiedy zdrowe już jest niezdrowe?

W specjalistycznej literaturze powstają różnego próby stworzenia rozpoznania, kiedy skupienie na zdrowej żywności jest już uciążliwą obsesję. Według Bratmana skłonność do ortoreksji można rozpoznać za pomocą poniżeszego testu kwestionariuszowego (L’orthorexie nerveuse – quand manger trop sain devient malsain », Le Conseil Européen de l’Information sur l’Alimentation (EUFIC), marzec 2004.).

Test na ortoreksję!

Odpowiedź „tak” na 4 lub 5 z poniższych pytań wskazuje, że lepsza byłaby bardziej zrelaksowana postawa wobec jedzenia. Odpowiadając „tak” na wszystkie pytania, pokazuje, że mamy całkowitą obsesję na punkcie zdrowego odżywiania. Test nie miał na celu stworzenia nowej choroby (nowego patologicznego zachowania) jako takiego, ale zwraca uwagę na pojawienie się tego typu zachowań, które mogą być zagrażające:

• Czy poświęcasz więcej niż 3 godziny dziennie na myślenie o swojej diecie?
• Czy planujesz swoje posiłki z kilkudniowym wyprzedzeniem?
• Czy wartość odżywcza posiłku jest dla Ciebie ważniejsza niż przyjemność z jego spożywania?
• Czy jakość Twojego życia pogorszyła się, podczas gdy jakość Twojego pożywienia poprawiła się?
• Czy ostatnio stałeś się bardziej wymagający wobec siebie?
• Czy Twoja samoocena wzrosła dzięki chęci zdrowego odżywiania się?
• Czy zrezygnowałeś z pokarmów, które kiedyś lubiłeś, na rzecz „zdrowej” żywności?
• Czy Twoja dieta przeszkadza Ci w wychodzeniu z domu, odsuwa Cię od rodziny i przyjaciół?
• Czy masz poczucie winy, gdy odstępujesz od diety?
• Czy zdrowo się odżywiając, czujesz się spokojny o siebie i panujesz nad sytuacją?

Nie należy się jednak tym testem za bardzo sugerować, sprawa czy obsesja na punkcie zdrowego żywienia jest już chorobliwa zagrażająca innym aspektom, życia jest bardzo indywidualna i należałoby w tej sprawie skonsultować się z psychoterapeutę, którym przyjrzy się naszemu zdrowi u psychicznemu.

Ortoreksja jako niezdrowa obsesja

Ortoreksja jako niezdrowa obsesja charakteryzuje się nadmiernymi zaburzeniami emocjonalnymi podczas wyborów żywieniowych postrzeganych jako „niezdrowe”. Utrata masy ciała przy takiej obsesji może być wynikiem wyborów żywieniowych, ale nie jest głównym celem. Inne niezdrowe praktyki to np.

• Kompulsywne zachowanie i/lub psychiczne zaabsorbowanie praktykami żywieniowymi, które ograniczają lub zachęcają do pewnych wyborów żywieniowych, które są postrzegane przez podmiot jako umożliwiające rozwój optymalnego stanu zdrowia.
• Restrykcje żywieniowe nasilają się z czasem i mogą prowadzić do wykluczenia całej grupy pokarmowej oraz wiążą się z częstymi i dotkliwymi praktykami „oczyszczającymi” mającymi na celu oczyszczenie lub detoksykację organizmu.
• Niedożywienie, znaczna utrata masy ciała lub inne powikłania medyczne spowodowane restrykcjami żywieniowymi.
• Problemy emocjonalne lub problemy w relacjach społecznych lub zawodowych lub w innych dziedzinach życia, generowane przez przekonania lub zachowania związane ze „zdrową” żywnością.
• Naruszenie narzuconych sobie przez podmiot reguł żywieniowych, które.
• Zespół obsesyjny, cechujący się fałszywymi przekonaniami, kompulsyjnymi zachowaniami łagodzącymi niepokój, sztywną i perfekcjonistyczną osobowością.
• Powoduje przesadny lęk przed chorobą, poczucie nieczystości i/lub negatywne odczucia fizyczne, którym towarzyszy niepokój i wstyd.

Ortoreksja jako forma anoreksji?

Ortoreksja często pojawia się przed wystąpieniem anoreksji lub odwrotnie. Istnieje wiele punktów wspólnych między ortoreksją a anoreksją: restrykcyjny charakter anoreksji jest często spotykany w przypadkach ortoreksji. Można się zastanawiać czy ortoreksja nie jest jakimś umotywowaniem anoreksji. W obu przypadkach stwierdza się znaczną utratę wagi z niedoborami składników dotykającymi zdrowia fizycznego.

Podobieństwa także znajduje się, jeśli chodzi o  poczucie winy podczas przekraczania narzuconych sobie reguł. Wspólne są również zwykle cechy osobowości, takie jak perfekcjonizm, cechy obsesyjność (sztywność, rytuały itp.), a także zaburzenia związane z postrzeganiem „obrazu ciała”.

Tak więc dla niektórych autorów ortoreksja może być formą „społecznie akceptowanej anoreksji” .

Ogólnie rzecz biorąc, nietypowa forma zaburzenia odżywiania
Kategoria DSM obejmuje nietypowe formy zaburzeń odżywiania 43 . Wtedy można by uznać ortoreksję za należącą do tej kategorii. Ortoreksja została porównana z zaburzeniem unikania jedzenia lub neofobią 44 , nie do końca przekonująco.

Ortoreksja nie zawsze musi być zła…

Ortoreksja może też funkjonować  jako wybrany i niepatologiczny sposób życia, wszystko zależy od jej stopnia natężenia i emocji z nią związanych. Zdrowa ortoreksja wiąże się z emocjami pozytywnymi, a ortoreksja psychiczna z emocjami negatywnymi. To rozróżnienie opiera się na nowym narzędziu, Skali Ortoreksji Teruela ( http://revistas.um.es/analesps/article/view/analesps.34.2.299671 ).

Rozróżnia się tu ortoreksję psychiczną od zdrowej ortoreksji (zainteresowanie zdrowym odżywianiem), wszystko zależy od stopnia występowania objawów zaburzeń odżywiania, objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, negatywny afekt i perfekcjonizm.

• Zdrowa Ortoreksja, to zdrowe zainteresowanie dietą, która jest psychopatologiczna.
• Orthorexia Nervosa (psychiczna), ma negatywny społeczny i emocjonalny wpływ próby osiągnięcia sztywnego wzorca żywieniowego. Ten wymiar reprezentuje patologiczną troskę o zdrową dietę.

Ortoreksja, skutki dla zdrowia

Jeśli zmagasz się z ortoreksją i nie otrzymujesz zindywidualizowanego leczenia, którego potrzebujesz, narażasz się  na różne konsekwencje. Nieleczona ortoreksja może prowadzić do:

• Niewydolności nerek 
• Nieregularnych miesiączek
• Nadużywanie substancji uzależniających i innych
• Do innych chorób psychicznych
• Zmniejszonej samooceny
• Myśli samobójczych
• Uszkodzenie serca i płuc
• Niedożywienia
• Zapalenia trzustki 
• Utraty gęstości kości 

Tak więc, Podejmując decyzję o przystąpieniu do leczenia ortoreksji, choćby przez psychoterapię, korzystając z jednego z gabinetów z listy, możesz  zapobiec dalszym  uszkodzeniom  i rozpocząć drogę do zdrowszej, szczęśliwszej przyszłości.

Leczenie Ortoreksji – psychoterapia

Ortoreksja może sprawić, że człowiek czuje się beznadziejny i bezradny. Z psychologicznego punktu widzenia można cierpieć z powodu zepsutych relacji, a fizycznie możesz tracić niezbędne składniki odżywcze, co naraża na długoterminowe skutki zdrowotne.

Kompleksowe leczenie ortoreksji, powinno skupiać się na uzdrowieniu całego człowieka – umysłu, ciała i ducha. Program leczenia ortoreksji powinien obejmować terapie dietetyczne i żywieniowe, które pomagają klientom zrozumieć intuicyjne podejście do jedzenia, które pomoże im osiągnąć długotrwały powrót do zdrowia, a także pomoc psychologiczną w postaci psychoterapii, która zajmie się źródłem problemów, tak aby one już nie wracały.

Każdy, kto przychodzi po pomoc w leczeniu ortoreksji, jest wyjątkowy pod względem swoich potrzeb, mocnych stron i celów, dlatego każdy terapeuta opracowuje zindywidualizowane plany leczenia, które koncentrują się na wielu elementach. Leczenie psychoterapeutyczne daje szansę na pozbycie się stresu związanego z codzienną rutyną i skupienie się wyłącznie na swoim zdrowiu.