Samoocena to zbiór percepcji, myśli, ocen, uczuć i tendencji zachowań skierowanych ku sobie, ku naszemu sposobowi bycia, cechom naszego ciała i naszego charakteru. W skrócie: jest to percepcyjna ocena nas samych. Potrzeba docenienia siebie, która dzieli się na dwa aspekty:

• od siebie: miłość do siebie samego, zaufanie do siebie, docenienie, samowystarczalność itp. oraz szacunek;
• szacunek otrzymany od innych osób (uznanie, akceptacja itp.).

Carl Rogers, największy przedstawiciel psychologii humanistycznej, stwierdził, że źródłem problemów wielu ludzi jest to, że gardzą sobą i uważają się za bezwartościowych i niegodnych bycia kochanymi; stąd znaczenie, jakie przywiązywał do bezwarunkowej akceptacji pacjentów.

Wszyscy mamy mentalny obraz tego, kim jesteśmy, jak wyglądamy, w czym jesteśmy dobrzy i jakie są nasze słabości. Tworzymy ten obraz z biegiem czasu, począwszy od naszego dzieciństwa. Termin obraz siebie jest używany w odniesieniu do obrazu mentalnego, jaki dana osoba ma o sobie.

Pojęcie samooceny różni się w zależności od paradygmatu psychologicznego, który go dotyczy (psychologia humanistyczna, psychoanaliza lub behawioralna). Z punktu widzenia psychoanalizy samoocena jest ściśle związana, z rozwojem ego.  Z drugiej strony behawioryzm koncentruje się na takich pojęciach, jak bodziec, reakcja, wzmocnienie i uczenie się, co sprawia, że ​​holistyczna koncepcja samooceny nie ma znaczenia. Poczucie własnej wartości jest również pojęciem, które często wykracza poza dziedzinę wyłącznie naukową.

Znaczenie pozytywnej samooceny

Zdrowie psychiczne jest niemożliwe, gdy ktoś nie czuje się zasadniczo zaakceptowany, kochany i szanowany przez innych i przez siebie samego. Poczucie własnej wartości pozwala ludziom stawiać czoła życiu z większą pewnością siebie, życzliwością i optymizmem, a tym samym łatwiej osiągać swoje cele i samorealizację. Pozwala być bardziej ambitnym w kwestii tego, co ma się nadzieję doświadczyć emocjonalnie, twórczo i duchowo. Rozwijanie poczucia własnej wartości to poszerzanie umiejętności bycia szczęśliwym; Poczucie własnej wartości pozwala mieć przekonanie, że zasługuje sie na szczęście.

Zrozumienie tego jest fundamentalne i przynosi korzyści wszystkim, ponieważ rozwój pozytywnej samooceny zwiększa zdolność do traktowania innych z szacunkiem, życzliwością i dobrą wolą, sprzyjając w ten sposób wzbogacaniu relacji międzyludzkich i unikaniu destrukcyjnych.

Fałszywe stereotypy dotyczące wysokiej samooceny

Ludzie, którzy mają wysoką samooceną, mogą być postrzegani jako bardzo egoistycznie, jednakże nie ma nic bardziej błędnego. Miłość do innych i miłość do siebie nie są przeciwstawnymi alternatywami. Wręcz przeciwnie, postawę miłości do siebie cechują wszyscy, którzy potrafią kochać innych.

Nawet w Chrześcijaństwie warunkiem kochania innych jest uwarunkowany kochaniem siebie:

(37): A On mu powiedział: Będziesz miłował Pana, Boga swego, z całego serca swego i z całej duszy swojej, i z całej myśli swojej. (38): To jest największe i pierwsze przykazanie. (39): A drugie podobne temu: Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego. [Biblia Warszawska, Mt 22, Przekład opracowany przez Komisję Przekładu Pisma Świętego]

Poczucie komfortu, a samoocena

Komfort to nie poczucie własnej wartości. Dla osoby z niską samooceną –  każda pozytywna zachęta będzie w najlepszym wypadku sprawić, że poczuje się komfortowo lub, co najwyżej, lepiej ze sobą tylko na jakiś czas. Dlatego dobra materialne, relacje seksualne, sukcesy lub wygląd fizyczny same w sobie przyniosą komfort tej osobie lub fałszywy i efemeryczny rozwój poczucia własnej wartości, ale nie będą tak naprawdę zwiększać pewności siebie i własnej wartości.

Samoocena, a porównywanie się

Samoocena nie jest konkurencyjna, ani porównawcza. Paradoksalnie większość ludzi szuka pewności siebie i szacunku do siebie poza sobą, dlatego są skazani na porażkę. Poczucie własnej wartości najlepiej rozumieć jako rodzaj osiągnięcia duchowego lub umysłowego, to znaczy jako zwycięstwo w ewolucji świadomości. W ten sposób poczucie własnej wartości zapewnia duchowy spokój, co z kolei pozwala ludziom cieszyć się życiem.

Prawdziwa samoocena nie jest wyrażana przez samouwielbienie kosztem innych lub przez pragnienie bycia lepszym od innych ludzi lub poniżania ich w celu wzniesienia się. Arogancja, przechwalanie się i przecenianie własnych umiejętności ujawniają błędną samoocenę, a nie nadmiar poczucia własnej wartości.  Poczucie własnej wartości jest fundamentalną podstawą pełnego rozwoju ludzkich zdolności, jest punktem wyjścia do pozytywnego rozwoju relacji międzyludzkich, uczenia się, kreatywności i osobistej odpowiedzialności.

Poczucie własnej wartości to nie pewność siebie

Poczucie własnej wartości można pomylić z pewnością siebie. Niektórzy ludzie, na przykład aktorzy lub osoby publiczne, mogą mieć pewność siebie, ale także niską samoocenę. Docenianie siebie to postrzeganie siebie jako wartościowego i wartościowego. Osobom, które cierpią z powodu niskiej samooceny, trudno jest powiedzieć „lubię siebie”, „zasługuję na bycie szczęśliwym” lub „jestem dobrym człowiekiem”.

Źródła niskiej samooceny

Dezaprobata autorytetów

Rodzice, nauczyciele, mentorzy, 'ojcowie” wywierają ogromny wpływ na człowieka nie tylko w dzieciństwie. Jeśli ktoś  słyszał cały czas, że wszystko, co robi, jest złe, prawdopodobnie przyswoił sobie to zdanie o sobie… jako korzeń swojego istnienia.

Zbyt wysokie oczekiwania

Kiedy wychowawcy wymagają zbyt wiele, dziecko może poczuć, że nie jest wystarczająco dobre, ponieważ bez względu na to, jak bardzo się stara, nigdy nie spełni ich standardów. Nie dotyczy to jednak tylko rodziców, ta sama sytuacja może wyniknąć w pracy, w związku czy też wobec samego siebie. Uczucie niespełnienia standardów rozciągać się może wtedy praktycznie  na wszystkie obszary działania i bardzo głęboko wpływa na jego samoocenę.

Trudności w nauce i w pracy

Ttrudności w społeczności często nie są poprawnie ogarniane, nie są traktowane jako wyzwania, ale zwykle prowadzą do niskiej samooceny, bo są traktowane przez otoczenie, a także nas samych jako powód do poniżania i karcenia. Zdarzać się może, że czy to w szkole, czy to w pracy człowiek jest wyśmiewany, czy też lub skarcony z powodu niskiej personalnej wydajności lub niepełnosprawności. W rzeczywistości jest to częsta sytuacja, w której ludzie skupiają się, wyłącznie na wynikach nie promują zajęć, w których czujemy się bardziej komfortowo, nawet jeśli są one wyzwaniami.

Środowisko bez odzwierciedlenia uczuć

Aby wzrastać i rozwijać zdrową samoocenę, niezbędne jest poczucie bycia kochanym, zrozumianym i zaakceptowanym. Upokarzające słowa może wyrządzić tyle samo szkody, co afektywna indolencja (obojętność). Osoba wychowana czy też przebywająca w takim środowisku jak najbardziej może zinternalizowałeś i znormalizować ten brak jako poczucie bycia niegodnym uczuć, jako źródło „sensu”.

Nadopiekuńczość

Przeciwległy biegun do środowiska bez odzwierciedlania uczuć to nadmierna opiekuńczość. Przez nadopiekuńczość można  nieumyślnie uniemożliwić  innym rozwijanie własnych zdolności. W rezultacie „wychowankowie nadopiekuńczości”  mogą nie mieć niezbędnych narzędzi do radzenia sobie z problemami życiowym, a tym samym czuć się jako bezwartościowi.

Ofiara nadużyć

Zastraszanie, przemoc fizyczna w rodzinie lub maltretowanie emocjonalne to problemy, które głęboko wpływają na nasz obraz siebie.Kiedy dorastasz w środowisku, w którym nie masz kontroli i padłeś ofiarą upokorzenia, normalne jest, że twoje umiejętności i że trudno ci ufać ludziom, więc na dłuższą metę możesz rozwinąć niską samoocenę.

Ograniczony system przekonań

Kiedy porównujemy się z innymi i wierzymy, że nie spełniamy ich standardów, pojawia sie pewien problem. Dodatkowo w okresie dojrzewania ocena przez grupę rówieśniczą ma fundamentalne znaczenie, więc jeśli zostaniemy przez nią odrzuceni, możemy utknąć na tym etapie.

Jak sprawdzić samoocenę?

Człowiek, który ma wystarczającą samoocenę:

• Jest w stanie działać zgodnie z tym, co uważa za najbardziej skuteczne, ufając własnym kryteriom i bez poczucia winy, gdy inni uważają, że jego zachowanie nie jest dobre.
• Wychodzi z założenia, że ​​jest interesujący i cenny dla innych ludzi, przynajmniej dla tych, z którymi jest zaprzyjaźniony.
• Nie daje się manipulować, choć chętnie współpracuje, jeśli wydaje się to właściwe i wygodne.
• Rozpoznaje i akceptuje w sobie różne odczucia i emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne, i chętnie ujawnia je drugiej osobie, jeśli uważa, że ​​warto i chce to zrobić.
• Nie marnuje czasu na zamartwianie się tym, co przydarzyło się w przeszłości lub co może się przydarzyć w przyszłości. Uczy się z przeszłości i projektuje na przyszłość, ale intensywnie przeżywaj teraźniejszość.
• Jest wrażliwy na uczucia i potrzeby innych; szanuje ogólnie przyjęte rozsądne zasady współżycia i rozumie, że nie ma prawa — ani nie chce tego — prosperować lub bawić się kosztem innych.
• Mocno wierzy w pewne wartości i zasady i jest gotów ich bronić, nawet jeśli napotka sprzeciw. Ponadto czuje się wystarczająco pewnie, aby je zmienić, jeśli doświadczenie udowodni, że się myliła.
• W pełni ufa swojej zdolności do rozwiązywania własnych problemów, nie dając się łatwo zastraszyć niepowodzeniami i trudnościami. A kiedy naprawdę tego potrzebuje, chętnie poprosi innych o pomoc.
• Jako osoba uważa się i czuje tak samo jak każdy inny; ani gorszy, ani wyższy; po prostu równy w godności; i dostrzega różnice w konkretnych talentach, prestiżu zawodowym czy pozycji ekonomicznej.
• Potrafi cieszyć się różnorodnymi zajęciami.

Człowiek który ma za niską samoocenę

Osoba ze słabą samooceną zwykle przejawia niektóre z następujących objawów:

• Ukryta wrogość: drażliwość na powierzchni, zawsze na granicy wybuchu, nawet w przypadku drobiazgów; typowy dla superkrytyka, któremu wszystko jest źle, wszystko mu się nie podoba, wszystko go zawodzi, nic go nie satysfakcjonuje.
• Tendencje obronne  uogólniony negatywne nastawienie (wszystko widzi jako czarne: swoje życie, swoją przyszłość, a przede wszystkim siebie) oraz ogólny brak apetytu na radość życia i samego życia.
• Rygorystyczna samokrytyka: tendencja do tworzenia nawykowego stanu niezadowolenia z samego siebie.
• Nadwrażliwość na krytykę: która sprawia, że ​​czujesz się łatwo atakowany i doświadczasz uporczywych urazów wobec swoich krytyków.
• Chroniczne niezdecydowanie: nie tyle z powodu braku informacji, co z powodu przesadnego strachu przed pomyłką.
• Nadmierne pragnienie zadowolenia: nie ośmiela się powiedzieć „nie”, z obawy przed niezadowoleniem i utratą życzliwości proszącego.
• Krytykowanie innych: czasami osoba o niskiej samoocenie może użyć krytyki innych ludzi, gdy coś pójdzie nie tak, zwłaszcza jeśli chodzi o obronę siebie w niekomfortowej sytuacji, w celu zademonstrowania swojej niewinności. Nawet osoba cierpiąca na niską samoocenę może nie być świadoma swojego zachowania i może nie robić tego w złych intencjach.
• Perfekcjonizm – czyli domaganie się wykonania „doskonałego”, bez jednego błędu, prawie wszystkiego, czego się próbuje – co może prowadzić do bardzo złego samopoczucia, gdy sprawy nie układają się idealnie.
• Poczucie winy – potępia siebie za zachowania, które nie zawsze są obiektywnie złe, wyolbrzymia ogrom swoich błędów i zbrodni i/lub żałuje ich w nieskończoność, nie wybaczając sobie całkowicie.

Konsekwencje niskiej samooceny

Brak równowagi poczucia własnej wartości może objawiać się w następujący sposób:

• Zaburzenia zachowania
  • zaniedbanie obowiązków i higieny osobistej;
  • słaba wydajność pracy;
  • skłonność do używania substancji szkodliwych.

• Zaburzenia intelektualne
  • słaba absorpcja bodźców;
  • zła analiza faktów życia codziennego,
  • trudność w komunikacji;
  • niezdolność do konfrontacji;
  • niepokojące powtarzające się myśli lub wspomnienia.

• Zaburzenia psychiczne
  • rozpacz i pesymizm,
  • poczucie winy, bezwartościowości i bezradności.
  • trudności z koncentracją, zapamiętywaniem i podejmowaniem decyzji.
  • zaburzenia snu,
  • żałość,
  • utrata wizji przyszłości;
  • utrzymujący się smutny, niespokojny lub pusty nastrój,
  • niepokój, drażliwość,
  • bóle głowy,
  • myśli samobójcze,
  • brak apetytu,
  • niska przyjemność z zajęć (anhedonia),
  • zaburzenia trawienia i nudności.

• Zaburzenia somatyczne (psychosomatyka)
  • bezsenność;
  • niepokój we śnie;
  • anoreksja;
  • bulimia;
  • wymioty lub nudności z zawrotami głowy;
  • napięcie mięśni szyi;
  • choroby żołądka;
  • zmiany częstotliwości rytmu serca.

• Zaburzenia afektywne
  • trudności w podejmowaniu decyzji;
  • życiowe podejście defetystyczne;
  • strach;
  • niepokój;
  • drażliwość.

Niska samoocena i psychoterapia

Psychologiczny konstrukt poczucia własnej wartości (lub samooceny)  sięga Williama Jamesa pod koniec XIX wieku, który w swojej pracy Zasady psychologii badał rozwój naszego „globalnego-ja” („ Ja-wiem» i „Ja-wiedziałem”). Według Jamesa z tego rozwoju, którego wszyscy jesteśmy świadomi w mniejszym lub większym stopniu, rodzi się poczucie własnej wartości.

Problemy z niską samooceną są jednym z najczęstszych powodów, dla których ludzie w każdym wieku decydują się na terapię psychologiczną – psychoterapię. W jakim stopniu psychoterapeuci mogą pomóc wzmocnić poczucie własnej wartości i jakich strategii używają, aby to osiągnąć? W ofercie psychoterapii stosowane są różne techniki w zależności od przyczyn, które powodują brak poczucia własnej wartości. Techniki te obejmują leczenie ran emocjonalnych, które pacjenci mogli doznać w przeszłości, jak i inne zabiegi mające wpływ na nieświadome negatywne przekonania, które pacjenci posiadają.

Terapia podnosząca samoocenę ma za zadanie:

• Rozwinąć zdrową samoocenę, która będzie podstawą do osiągnięcia życiowych celów.
• Zmienić autodestrukcyjne nawyki.
• Zaprzestania sabotowania siebie.
• Pokochać się bardziej i traktować lepiej.
• Zwiększ pewność siebie.
• Rozwinąć zaufanie do swoich umiejętności.
• Dotarcie do prawdziwych emocji i zaakceptowanie ich
• Wyeliminować ograniczające przekonania o swoim wizerunku.
• Pokonać nieśmiałość.
• Nauczyć  się wyznaczać cele i wytyczać drogę do ich osiągnięcia.
• Pokonać niepokój i lęki.

Jadłowstręt psychiczny (anoreksja z greki. anorexia nervosa: „brak, pozbawienie”, orexis = „apetyt”) to zaburzenie odżywiania, które  charakteryzujące się znacznie obniżoną masą ciała, wywołane celowo i/ lub wspierane przez samego pacjenta, w celu utraty wagi lub zapobiegania przybieraniu na wadze. Najczęściej występuje u dziewcząt. Wielu ekspertów uznaje to za formę samookaleczenia. W anoreksji występuje patologiczne pragnienie utraty wagi, któremu towarzyszy silny lęk przed otyłością. Pacjent ma zniekształcone postrzeganie swojego wyglądu fizycznego i ciągle nieustającą obawę przed przybraniem na wadze, nawet jeśli nie jest to faktycznie obserwowane. Wiele pacjentek to młode kobiety, które charakteryzują się obsesją na punkcie wizerunku ciała (myślą, że są „grubie”),

Oprócz anoreksji psychicznej opisuje się także:

• Anoreksje pierwotną , która jest utratą apetytu związaną z dysfunkcją hormonalną, patologią neurologiczną, nowotworami złośliwymi itd.
• Anoreksję polekową, która jest spowodowana przyjmowaniem specjalnych leków anoreksogennych w celu zmniejszenia masy ciała lub efektem ubocznym innych leków (antydepresantów, psychostymulantów, antagonistów hormonów itp.).

Warto tu jeszcze przy okazji wspomnieć o hiporeksji, która jest zmniejszeniem apetytu związanym ze starzeniem się (dotyka ok. 60%.osób powyżej 65 roku życia) Oba te stany powodują niedożywienie i nie są zdrowe z powodu występowania braków pewnych składników odżywczych, takich jak witaminy.

Anoreksja – historia

Ten obraz jest reprodukcją dwóch grafik wykonanych w latach 1866 i 1870 (autor nieznany). Przedstawia pannę A, bezimienną pacjentkę Williama Withey Gulla, przed i po leczeniu jadłowstrętu psychicznego (anoreksji). Gull wykorzystał te obrazy do zilustrowania swojej pracy z 1873 r. „Anorexia Nervosa ( Anorexia Hysterica)”, w której opisano jadłowstręt psychiczny i który jako pierwszy ustalił nazwę tego schorzenia.

W dawnych czasach było wiele przypadków jadłowstrętu psychicznego z powodów religijnych, a liczba ta zaczęła się nasilać około XIII wieku. Choć jako chorobę zaburzenie to zaczęto traktować dopiero w XIX wieku, to przypadki głodzenia się były już znacznie wcześniej opisywane. Asceza polegająca na głodzeniu się stała się bardzo popularna wśród zakonnic i mniszek. Ten sposób życia przyciągał pochwały i szacunek. Odmawiając  jedzenia, kobiety były w stanie zajmować ważniejszą pozycję w społeczeństwach patriarchalnych. Jedną z najbardziej znanych świętych anorektyczek, była Katarzyna ze Sieny (od 16 roku życia spożywała tylko chleb, surowe warzywa i wodę, a w wieku 25 lat przestała jeść praktycznie wogóle). Rytualne głodzenie się nie było tylko domeną religii katolickiej, występowało praktycznie w większości kulturach.

Z drugiej strony pogląd medyczny na temat anoreksji jako choroby zaczął się wyłaniać od końca XVII wieku. W 1689 r. lekarz Jakuba II, Richard Morton, opisał przypadek jadłowstrętu psychicznego pierwszy raz jako chorobę.  Natomiast w 1874, lekarz królowej Wiktorii, William  Withey Gull nazwał jadowstręt „anoreksją psychiczną” (anorexia nervosa).

Od drugiej połowy XIX wieku anoreksja występowała bardzo często wśród dzieci z klasy średniej w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Francji. W naszych czasach pod koniec XX wieku badacze zaczęli odnotowywać masowe przypadki anoreksji wśród klas wyższych i średnich w krajach zachodnich. Przyczyną nerwicy związanej ze spożywaniem pokarmu była chęć schudnięcia, zwłaszcza wśród młodych kobiet. Anoreksji społecznej często towarzyszy bulimia.

Objawy i komplikacje przy anoreksji

Za mentalnością kontrolowania diety i nadmiernej kontroli nad własnym ciałem kryje się chroniczny lęk, a same zaburzenia odżywiania mają charakter podobny do zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych.

Anoreksja jest jedną z najbardziej śmiertelnych chorób wśród zaburzeń psychiatrycznych, a ostateczny wskaźnik śmiertelności wynosi około 5% -20%. Głównymi przyczynami zgonów są infekcje i zaburzenia rytmu serca spowodowane skrajnym niedożywieniem. Samobójstwo jest mniej prawdopodobne, to jest bardziej prawdopodobne przy bulimii (bulimia nervosa).  Pacjenci z anoreksją mają lepszy obraz siebie, większe poczucie samokontroli, a co z tym idzie większe zadowolenie z siebie, niż  pacjenci z bulimą. Przypadki prób samobójczych, są statystycznie mniejsze, a gdy  sie przydarzają są one powiązane, ze współistniejącą depresją.

Główne komplikacje anoreksji to problemy zarówno psychiczne jak i fizjologiczne:

• ekstremalna utrata wagi;
• brak miesiączki;
• u kobiet niski poziom estrogenów u mężczyzn niski poziom testosteronu;
• zwiększona aktywność;
• nadpobudliwość;
• zaburzenia snu;
• objawy depresyjne;
• rosnące zainteresowanie jedzeniem… często zbieranie informacji kulinarnych;
• obsesyjne myślenie;
• spada poziom kontroli nad emocjami;
• brak zainteresowania różnymi rzeczami;
• utrata radości;
• samookaleczenia;
• żółte plamy na dłoniach i stopach (hiperkarotenemia);
• obniżone ciśnienie krwi;
• hipotermia;
• bradykardia;
• zaparcia;
• bóle brzucha;
• niedokrwistość;
• nieprawidłowy metabolizm elektrolitów;
• powikłania płucne: spontaniczna odma, odma śródpiersia, zapalenia płuc;
• naruszenie struktury paznokci;
• osteoporoza;
• niedoczynność tarczycy;
• zawroty głowy lub omdlenia;
• osteoporoza i częste patologiczne złamania kości;
• zmniejszenie masy mózgu;
• niebieskawe odbarwienie palców;
• przerzedzające się, łamiące lub wypadające włosy;
• odwodnienie;
• opuchlizna rąk lub nóg;
• brak emocji;
• wycofanie społeczne;
• drażliwość;
• zmniejszone zainteresowanie seksem;
• zanik mięśnia sercowego charakteryzujący się zmniejszeniem wskaźnika masy i objętości lewej komory.

Oprócz wyżej opisanych objawów, ekstremalna utrata wagi i drażliwość powodują również pogorszenie się relacji z otoczeniem, co jest zwykle poważnym problemem, noszącym inne psychiczne następstwa.

Anoreksja – zaabsorbowanie wyglądem i jedzeniem

Z kolei zaabsorbowanie jedzeniem i wyglądem przy anoreksji może przybierać różne, które skutkują kolejnymi psychicznymi i społecznymi problemami, wśród nich można wyróżnić kilka typowych zachowań:

• Przykrywanie się wieloma warstwami ubrań.
• Pasja do tematów związanych z jedzeniem: nagłe zainteresowanie gotowaniem, zbieranie przepisów, przeglądanie książek kucharskich, zamiłowanie do gotowania i przygotowywania wystawnych posiłków dla bliskich i przyjaciół bez samodzielnego udziału w posiłku.
• Zainteresowanie różnymi dietami.
• Wymyślanie wymówek, aby nie jeść.
• Jedzenie tylko kilku konkretnych „bezpiecznych” pokarmów o niskiej zawartości tłuszczu i małej kaloryczności.
• Przyjęcie ścisłej diety.
• Przyjęcie racjonalizowanych rytuałów dietetycznych.
• Wypluwanie jedzenia po przeżuciu go.
• Niechęć do publicznego jedzenia.
• Kłamanie o ilości zjedzonego pożywienia.
• Częste i długie wizyty w łazience czy nadmierne ćwiczenia poza domem.
• Narzekanie na bycie grubym.
• Częste pomijanie posiłków.
• Odmawianie jedzenia.
• Zaprzeczanie głodowi.
• Strach przed przybraniem na wadze, który może obejmować powtarzające się ważenie lub mierzenie ciała.
• Częste przeglądanie się w lustrze w poszukiwaniu dostrzeganych wad.

Czy to już anoreksja? – diagnozowanie

W przypadku DSM jadłowstręt psychiczny jest diagnozowany, gdy spełnione są następujące cztery elementy.

1. Odmowa utrzymania minimalnej lub wyższej niż normalnej wagi dla wieku i wzrostu.
2. Silny strach przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli w przypadku niedowagi.
3. Zaburzenia odczuwania masy ciała lub sylwetki, nadmierny wpływ masy ciała lub sylwetki na samoocenę lub zaprzeczenie znaczenia obecnej niedowagi.
4.  W przypadku kobiet brak co najmniej trzech kolejnych cykli miesiączkowych.

Rozwój anoreksji

Można wyróżnić kilka kolejnych etapów rozwoju choroby:

• Dysmorfofobia – dominują myśli o własnej niższości i niższości z powodu wyglądu. Etap ten charakteryzuje się przygnębieniem, pogorszonym  nastrojem, niepokojem, długotrwałym oglądaniem się w lustrze. W tym okresie pojawiają się pierwsze próby ograniczania się w jedzeniu, poszukiwanie idealnej diety.
• Początek właściwej anoreksji – utrata wagi o 20-30%, czemu towarzyszy euforia i zaostrzenie diety „aby schudnąć jeszcze więcej”. Jednocześnie pacjent aktywnie przekonuje siebie i otoczenie, że nie ma apetytu i wyczerpuje się dużym wysiłkiem fizycznym. Z powodu zniekształconej percepcji swojego ciała pacjent nie docenia stopnia utraty wagi. Zmniejsza się objętość płynów krążących w organizmie, co powoduje następstwa fizjologiczne. Towarzyszyć temu może uczucie chłodu, suchość skóry i łysienie. Innym objawem jest zatrzymanie cyklu miesiączkowego u kobiet oraz spadek libido i spermatogenezy u mężczyzn. Zaburzona jest również funkcja nadnerczy. Z powodu aktywnego rozpadu tkanek apetyt jest tłumiony.
• Kacheksja to okres nieodwracalnej dystrofii narządów wewnętrznych (po około 18 miesiącach). W tym okresie utrata wagi sięga 50% lub więcej wobec prawidłowej wagi. Zaburzona jest równowaga wodno-elektrolitowa, a poziom potasu w organizmie jest bardzo niski. dotarcie tak daleko jest zwykle nieodwracalne. Zmiany dystroficzne prowadzą do nieodwracalnego zahamowania funkcji wszystkich układów i narządów oraz do  śmierci.

Anoreksja – leczenie, psychoterapia

Leczenie anoreksji jest dużym wyzwaniem, ponieważ osoby te cenią siebie za bycie szczupłym, dążą zwykle do utrzymania kontroli nad wagą ciała, a co z tym idzie, bardzo opierają się zmianom.   W leczeniu anoreksji kluczowymi elementami, są poprawa kondycji fizycznej oraz psychoterapia. Farmakoterapia jest co najwyżej uzupełnieniem innych rodzajów psychoterapii. Nieodłącznymi elementami leczenia są rehabilitacja żywieniowa oraz zabiegi mające na celu przywrócenie masy ciała.

Leczenie jadłowstrętu psychicznego obejmuje trzy główne obszary:

• Przywrócenie osoby do zdrowej wagi.
• Leczenie zaburzeń psychicznych związanych z chorobą.
• Zmniejszenie lub wyeliminowanie zachowań lub myśli, które pierwotnie prowadziły do ​anoreksji.

Psychoterapia ma w tym przypadku różne funkcje, z jednej strony powinna skupić się na behawioryźmie skupiając się na obecnym stanie i poprawie stanu fizycznego. Z drugiej strony celem psychoterapii powinno być korygowanie zniekształconych form poznawczych w postaci postrzegania siebie jako grubego, określania własnej wartości wyłącznie w oparciu o obraz własnego ciała oraz głębokie poczucie niesprawności i niższości.

Praca z wybranym psychoterapeutą, zwykle przybiera kilka faz:

• W początkowej fazie leczenia psychoterapią pacjenci z anoreksją mają tendencję do bycia oderwanym od rzeczywistości, często są wyczerpani i intelektualizują różne objawy. Kluczowym elementem terapii w tym miejscu powinna być restrukturyzacja poznawcza, jest to spowodowane tym, że świat wewnętrzny takich pacjentów funkcjonuje według skomplikowanych i pozbawionych emocji reguł i wytycznych.
• W kolejnej fazie psychoterapia skupia się na korygowaniu wadliwych wzorców myślowych. Przykładowo:
  • „​​utrata wagi jest dobra”
  • „przybieranie na wadze jest złe”
  • „jest dobre i złe jedzenie”
  • „chudy jest bardziej popularny”
  • „bycie szczupłym to sukces”.
• Kolejne etapy leczenia psychoterapeutycznego, to etapy, w których zaczyna się faza głębszego wglądu, bada się różne czynniki, które przyczyniły się do powstania zaburzenia. W przypadku przybrania na wadze podkreśla się korzystne tego efekty, np. odzyskanie przyjaciół, poprawę kondycji fizycznej itd. Zaczyna się również praca z pacjentem nad przezwyciężeniem obsesyjno-kompulsywnego stylu osobowości.

Dietetyka żywieniowa u pacjentów z jadłowstrętem psychicznym jest ważną częścią ich leczenia. W chronicznym głodzie zmniejsza się zapotrzebowanie na energię, dlatego zwiększanie kaloryczności warto zrobić pod opieką dietetyka. Istnieje kilka schematów zwiększania odżywiania, których przestrzeganie gwarantuje brak skutków ubocznych i powikłań w postaci obrzęków, zaburzeń przemiany mineralnej, uszkodzeń narządów trawiennych.

Bulimia nervosa to zaburzenie odżywiania polegające na nieprawidłowym spożywaniu pokarmów. To zaburzenie odżywiania charakteryzujące się powtarzającymi się napadami przejadania się, a przy tym do nadmiernej troski o kontrolę masy ciała, co prowadzi do podjęcia ekstremalnych środków mających na celu zmniejszenie wpływ tego, co się zjadło masę ciała. W takim przypadku po gwałtownym jedzeniu i piciu wykonuje się działania wyrównawcze, takie jak:

• wywoływanie wymiotów,
• stosowanie środków przeczyszczających,
• lewatywy,
• moczopędnych,
• narkotyków,
• stosuje się nadmierny wysiłek fizyczny,
• ewentualnie post.

Dwa najbardziej znane obecnie zaburzenia odżywiania to anoreksja (jadłowstręt psychiczny) i bulimia. Łatwo jest myśleć o jadłowstręcie psychicznym i bulimii jako o zjawiskach sprzecznych, ale istnieje około 60-70% przypadków przejścia z anoreksji do bulimii. Niektórzy nawet uważają się, że jest to ta sama choroba w różnych stadiach. Dlatego jedynym wskaźnikiem, który odróżnia jadłowstręt psychiczny od bulimii, jest to, czy masa ciała jest utrzymywana na normalnym minimum.

Wbrew temu, co się ogólnie sądzi, osoby z bulimią psychiczną wykonują czynności wyrównawcze, więc niekoniecznie są otyłe i wiele osób ma prawidłową wagę. Większość utrzymuje swoją wagę poprzez wymioty, a następnie poszczenie i dietę.

Bulimia objawy

Generalnie istnieją trzy główne objawy bulimii:

• Przejadanie się (czyli niekontrolowane spożywanie pokarmów w dużych ilościach), atakom przejadania się towarzyszy uczucie rozdzierającego głodu, ogólne osłabienie, a także ból w nadbrzuszu. Do typowych ataków można zaliczyć:
  • napadowe wchłanianie dużej ilości pokarmu (nagle pojawia się apetyt);
  • stałe odżywianie (osoba je bez przerwy);
  • nocne posiłki (w nocy zdarzają się napady głodu).
• Regularne stosowanie metod mających na celu wpływ na wagę i sylwetkę ciała, takich jak oczyszczanie przewodu pokarmowego (wymioty, nadużywanie środków przeczyszczających), ścisła dieta lub posty, wyczerpujący wysiłek fizyczny.
• Nadmierna zależność samooceny od sylwetki i masy ciała.

Bulimia występuje w niektórych chorobach ośrodkowego układu nerwowego, układu hormonalnego, zaburzeniach psychicznych. Wielu ekspertów uznaje to za formę samookaleczenia. Pacjenci z bulimią mają zazwyczaj prawidłową wagę i zwykle bark świadomości powagi swojego stanu.

Nadmierne jedzenie i wymuszone opróżnianie żołądka, w połączeniu z osłabieniem układu nerwowego lub charakteru, może prowadzić do poważnych powikłań: od neurastenii, zerwania relacji z bliskimi i utraty zainteresowania życiem po uzależnienia.

Przyczyny bulimii

Przyczyny objadania się obejmują przyczyny psychiczne (np. frustracja). Osoba taka ma nieodparte pragnienie jedzenia, ale jednocześnie ma lęk przed otyłością i silną chęć schudnięcia.

Emocje związane z przejadaniem się są tak niekontrolowane, że mogą łatwo przewyższyć determinację spowodowaną lękiem przed otyłością, co powoduje kolejny atak przejadania się.  Dodatkowo poczucie odpowiedzialności i porażki u tych, którzy właśnie się przejedli, znacznie obniża ich samoocenę. W przeciwieństwie do jadłowstrętu psychicznego (anoreksji), pacjenci z bulimią, częściej zgłaszają się po pomoc samodzielnie, co znacznie ułatwia interwencję w leczeniu.

Istnieje też teza, że ludzie z takim zaburzeniami nie mają chorób związanych z apetytem, ale jest to patologia samooceny związana z tym, jak ludzie się postrzegają. Pacjenci z zaburzeniami odżywiania mają fundamentalnie negatywne odczucia na temat siebie i jest zrozumiałe, że za nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi kryje się niejasne zwątpienie w siebie, niska samoocena i inne tego typu sprawy.  Zaburzenia odżywiania manifestują się często jako zaburzenie osobowości typu borderline, zaburzenie osobowości narcystycznej lub jako częściowy objaw tych zaburzeń osobowości.

Objawy towarzyszące bulimii

Pacjenci z bulimią psychiczną mają objawy depresyjne i zaburzenia nastroju, takie jak dystymia, depresja atypowa i zaburzenia lękowe, które powinny ustąpić po skutecznym leczeniu bulimii. Objawy fizjologiczne związane z wymiotami obejmują

• obrzęk,
• krwawiące dziąsła,
• odwodnienie,
• obrzęk ślinianek,
• próchnica lub erozja szkliwa zębów.,
• uszkodzenia jamy ustnej i przełyku.
• uszkodzenia żołądka,
• zgaga,
• niestrawność,
• odwodnienie,
• wzdęcia,
• osłabione czynności nerek i serca z powodu zaburzeń elektrolitowych,
• dysfunkcje wątroby,
• zaburzenia miesiączkowania,
• suchość skóry,
• ogólne złe samopoczucie, słabość i wyczerpanie,
• przekrwione oczy.

Leczenie bulimii? – leki, psychoterapia, inne…

Bulimia jest bardzo poważnym zaburzeniem, w najgorszym przypadku może doprowadzić do popełnienia samobójstwa z powodu wstrętu – niechęci do siebie, prawdopodobieństwo to jest zwykle wyższe niż w przypadku jadłowstrętu psychicznego (anoreksja). Pacjenci z bulimią mają różne schorzenia, które są odwracalne dzięki kompleksowemu podejściu do leczenia. Leczenie powinno być najlepiej nadzorowane przez psychoterapeutę, psychiatrę  czasem dodatkowo lekarza i dietetyka.

Stabilizacja stanu pacjenta jest głównym pierwszym celem, jeśli dana osoba znajduje się w stanie zagrożenia życia. Podstawowe cele leczenia ukierunkowane są na fizyczne i psychiczne potrzeby pacjenta w celu przywrócenia zdrowia fizycznego i normalnego przyjmowania pokarmu. Dobrze zbadaną formą leczenia bulimii jest psychoterapia, której celem jest uczynienie pacjenta odpowiedzialnym za kontrolowanie swojej diety. Pacjenci prowadzą ewidencję, odnotowują spożywane pokarmy i odnotowują napady wymiotów; starają się zidentyfikować zewnętrzne bodźce lub zmiany emocjonalne, które poprzedzają pojawienie się pragnienia przejadania się, w celu dalszego wykluczenia lub uniknięcia tych czynników. Procedury są stosowane w celu zmniejszenia ograniczeń żywieniowych oraz rozwijania umiejętności poznawczych i behawioralnych w celu radzenia sobie z napadami objadania się. Pacjentów uczy się rozpoznawać i zmieniać dysfunkcyjne myśli i postawy dotyczące własnej sylwetki, masy ciała i odżywiania, a także wszelkie dysfunkcjonalne myśli i postawy, które przyczyniają się do powstawania negatywnych emocji wywołujących napady objadania się.

Jeśli podejrzewasz, że Ty lub ktoś, kogo znasz, ma zaburzenia odżywiania (bulimię, albo jakieś inne) – osoba ta, na przykład jest niezdrowo zaabsorbowana swoją wagą i rozmiarami i/lub wydaje się być bardzo zainteresowana jedzeniem – jest to często sygnał, by zwrócić się o pomoc do wybranego psychoterapeuty. Zaburzenia odżywiania ze względu na swój wyniszczający dla organizmu charakter, są z biegiem czasu coraz bardziej niebezpieczne.

Ortoreksja (z greckiego orthos, „prawidłowy”, i orexis, „apetyt”) to zespół praktyk żywieniowych charakteryzujących się obsesyjnym pragnieniem spożywania zdrowej żywności i systematycznym odrzucaniem żywności postrzeganej jako niezdrowej (śmieciowe jedzenie). Termin ten został utworzony w 1997 roku przez dr Stevena Bratmana, który zaproponował, aby praktykę tę uznać za zaburzenie odżywiania (podobnie jak anoreksje i bulimie). Stwierdza, że w rzadkich przypadkach zachowanie to (skupienie na zdrowej żywności) może stać się tak skrajne, że może prowadzić do niedożywienia lub izolacji społecznej czy też innych objawów zaburzeń diety.

Ortoreksja obecnie (stan na 2022 r. ) nie jest oficjalnie uznawana za zaburzenie odżywiania, nie jest on wymieniona w DSM. Kategoria DSM obejmuje jednak nietypowe formy zaburzeń odżywiania, do których należałoby zaliczyć ortoreksję.

W 2009 r. Ursula Philpot, przewodnicząca Brytyjskiego Stowarzyszenia Dietetyków i starszy wykładowca na „Leeds Metropolitan University” , opisała osoby ze skłonnością do ortoreksji jako „wyjątkowo dbające o jakość spożywanego jedzenia”, w przeciwieństwie na przykład do anoreksji czy bulimii, które koncentrują się na ilości spożywanego pokarmu lub jego wartości energetycznej. Wszelkie odchylenia prowadzą do poczucia winy, a nawet samokarania się.

Ortoreksja – wyjątkowe dbanie o jakość spożywanego jedzenia

Ortoreksja to destrukcyjna obsesja na punkcie zdrowego odżywiania, która nadmiernie koncentruje się na jakości żywności w diecie.

Można mieć dość jasną wizję tego, jak wygląda zdrowe odżywianie: zbilansowana dieta składająca się z organicznych warzyw i zbóż, owoców i warzyw oraz innych produktów ze zrównoważonych źródeł, które zawierają ograniczoną ilość cukrów, tłuszczów i soli. Można czytać etykiety, sprawdzać jakość produktów, aby uniknąć nadmiernie przetworzonej żywności.  Dopóki jednak nie staje się to destrukcyjną obsesją, wszystko jest w porządku.

Właściwe odżywianie może poprawić samopoczucie, jak i ogólną jakość życia. Jednak problemy mogą pojawić się, gdy idea zdrowego odżywiania i odżywiania przekroczy pewną granicę, stając się niezdrową obsesją, która może mieć wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne.

Ortoreksja – kiedy zdrowe już jest niezdrowe?

W specjalistycznej literaturze powstają różnego próby stworzenia rozpoznania, kiedy skupienie na zdrowej żywności jest już uciążliwą obsesję. Według Bratmana skłonność do ortoreksji można rozpoznać za pomocą poniżeszego testu kwestionariuszowego (L’orthorexie nerveuse – quand manger trop sain devient malsain », Le Conseil Européen de l’Information sur l’Alimentation (EUFIC), marzec 2004.).

Test na ortoreksję!

Odpowiedź „tak” na 4 lub 5 z poniższych pytań wskazuje, że lepsza byłaby bardziej zrelaksowana postawa wobec jedzenia. Odpowiadając „tak” na wszystkie pytania, pokazuje, że mamy całkowitą obsesję na punkcie zdrowego odżywiania. Test nie miał na celu stworzenia nowej choroby (nowego patologicznego zachowania) jako takiego, ale zwraca uwagę na pojawienie się tego typu zachowań, które mogą być zagrażające:

• Czy poświęcasz więcej niż 3 godziny dziennie na myślenie o swojej diecie?
• Czy planujesz swoje posiłki z kilkudniowym wyprzedzeniem?
• Czy wartość odżywcza posiłku jest dla Ciebie ważniejsza niż przyjemność z jego spożywania?
• Czy jakość Twojego życia pogorszyła się, podczas gdy jakość Twojego pożywienia poprawiła się?
• Czy ostatnio stałeś się bardziej wymagający wobec siebie?
• Czy Twoja samoocena wzrosła dzięki chęci zdrowego odżywiania się?
• Czy zrezygnowałeś z pokarmów, które kiedyś lubiłeś, na rzecz „zdrowej” żywności?
• Czy Twoja dieta przeszkadza Ci w wychodzeniu z domu, odsuwa Cię od rodziny i przyjaciół?
• Czy masz poczucie winy, gdy odstępujesz od diety?
• Czy zdrowo się odżywiając, czujesz się spokojny o siebie i panujesz nad sytuacją?

Nie należy się jednak tym testem za bardzo sugerować, sprawa czy obsesja na punkcie zdrowego żywienia jest już chorobliwa zagrażająca innym aspektom, życia jest bardzo indywidualna i należałoby w tej sprawie skonsultować się z psychoterapeutę, którym przyjrzy się naszemu zdrowi u psychicznemu.

Ortoreksja jako niezdrowa obsesja

Ortoreksja jako niezdrowa obsesja charakteryzuje się nadmiernymi zaburzeniami emocjonalnymi podczas wyborów żywieniowych postrzeganych jako „niezdrowe”. Utrata masy ciała przy takiej obsesji może być wynikiem wyborów żywieniowych, ale nie jest głównym celem. Inne niezdrowe praktyki to np.

• Kompulsywne zachowanie i/lub psychiczne zaabsorbowanie praktykami żywieniowymi, które ograniczają lub zachęcają do pewnych wyborów żywieniowych, które są postrzegane przez podmiot jako umożliwiające rozwój optymalnego stanu zdrowia.
• Restrykcje żywieniowe nasilają się z czasem i mogą prowadzić do wykluczenia całej grupy pokarmowej oraz wiążą się z częstymi i dotkliwymi praktykami „oczyszczającymi” mającymi na celu oczyszczenie lub detoksykację organizmu.
• Niedożywienie, znaczna utrata masy ciała lub inne powikłania medyczne spowodowane restrykcjami żywieniowymi.
• Problemy emocjonalne lub problemy w relacjach społecznych lub zawodowych lub w innych dziedzinach życia, generowane przez przekonania lub zachowania związane ze „zdrową” żywnością.
• Naruszenie narzuconych sobie przez podmiot reguł żywieniowych, które.
• Zespół obsesyjny, cechujący się fałszywymi przekonaniami, kompulsyjnymi zachowaniami łagodzącymi niepokój, sztywną i perfekcjonistyczną osobowością.
• Powoduje przesadny lęk przed chorobą, poczucie nieczystości i/lub negatywne odczucia fizyczne, którym towarzyszy niepokój i wstyd.

Ortoreksja jako forma anoreksji?

Ortoreksja często pojawia się przed wystąpieniem anoreksji lub odwrotnie. Istnieje wiele punktów wspólnych między ortoreksją a anoreksją: restrykcyjny charakter anoreksji jest często spotykany w przypadkach ortoreksji. Można się zastanawiać czy ortoreksja nie jest jakimś umotywowaniem anoreksji. W obu przypadkach stwierdza się znaczną utratę wagi z niedoborami składników dotykającymi zdrowia fizycznego.

Podobieństwa także znajduje się, jeśli chodzi o  poczucie winy podczas przekraczania narzuconych sobie reguł. Wspólne są również zwykle cechy osobowości, takie jak perfekcjonizm, cechy obsesyjność (sztywność, rytuały itp.), a także zaburzenia związane z postrzeganiem „obrazu ciała”.

Tak więc dla niektórych autorów ortoreksja może być formą „społecznie akceptowanej anoreksji” .

Ogólnie rzecz biorąc, nietypowa forma zaburzenia odżywiania
Kategoria DSM obejmuje nietypowe formy zaburzeń odżywiania 43 . Wtedy można by uznać ortoreksję za należącą do tej kategorii. Ortoreksja została porównana z zaburzeniem unikania jedzenia lub neofobią 44 , nie do końca przekonująco.

Ortoreksja nie zawsze musi być zła…

Ortoreksja może też funkjonować  jako wybrany i niepatologiczny sposób życia, wszystko zależy od jej stopnia natężenia i emocji z nią związanych. Zdrowa ortoreksja wiąże się z emocjami pozytywnymi, a ortoreksja psychiczna z emocjami negatywnymi. To rozróżnienie opiera się na nowym narzędziu, Skali Ortoreksji Teruela ( http://revistas.um.es/analesps/article/view/analesps.34.2.299671 ).

Rozróżnia się tu ortoreksję psychiczną od zdrowej ortoreksji (zainteresowanie zdrowym odżywianiem), wszystko zależy od stopnia występowania objawów zaburzeń odżywiania, objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, negatywny afekt i perfekcjonizm.

• Zdrowa Ortoreksja, to zdrowe zainteresowanie dietą, która jest psychopatologiczna.
• Orthorexia Nervosa (psychiczna), ma negatywny społeczny i emocjonalny wpływ próby osiągnięcia sztywnego wzorca żywieniowego. Ten wymiar reprezentuje patologiczną troskę o zdrową dietę.

Ortoreksja, skutki dla zdrowia

Jeśli zmagasz się z ortoreksją i nie otrzymujesz zindywidualizowanego leczenia, którego potrzebujesz, narażasz się  na różne konsekwencje. Nieleczona ortoreksja może prowadzić do:

• Niewydolności nerek 
• Nieregularnych miesiączek
• Nadużywanie substancji uzależniających i innych
• Do innych chorób psychicznych
• Zmniejszonej samooceny
• Myśli samobójczych
• Uszkodzenie serca i płuc
• Niedożywienia
• Zapalenia trzustki 
• Utraty gęstości kości 

Tak więc, Podejmując decyzję o przystąpieniu do leczenia ortoreksji, choćby przez psychoterapię, korzystając z jednego z gabinetów z listy, możesz  zapobiec dalszym  uszkodzeniom  i rozpocząć drogę do zdrowszej, szczęśliwszej przyszłości.

Leczenie Ortoreksji – psychoterapia

Ortoreksja może sprawić, że człowiek czuje się beznadziejny i bezradny. Z psychologicznego punktu widzenia można cierpieć z powodu zepsutych relacji, a fizycznie możesz tracić niezbędne składniki odżywcze, co naraża na długoterminowe skutki zdrowotne.

Kompleksowe leczenie ortoreksji, powinno skupiać się na uzdrowieniu całego człowieka – umysłu, ciała i ducha. Program leczenia ortoreksji powinien obejmować terapie dietetyczne i żywieniowe, które pomagają klientom zrozumieć intuicyjne podejście do jedzenia, które pomoże im osiągnąć długotrwały powrót do zdrowia, a także pomoc psychologiczną w postaci psychoterapii, która zajmie się źródłem problemów, tak aby one już nie wracały.

Każdy, kto przychodzi po pomoc w leczeniu ortoreksji, jest wyjątkowy pod względem swoich potrzeb, mocnych stron i celów, dlatego każdy terapeuta opracowuje zindywidualizowane plany leczenia, które koncentrują się na wielu elementach. Leczenie psychoterapeutyczne daje szansę na pozbycie się stresu związanego z codzienną rutyną i skupienie się wyłącznie na swoim zdrowiu.

Jest kilka czynników które sa pewnego rodzaju wskazówki, a są to:

• Jedzenie w tajemnicy;
• nadmierne ograniczenia dietetyczne;
• nadmierna dbałość o zdrową dietę;
• pomijanie posiłków;
• szukanie wymówek, żeby nie jeść;
• nadmierne ćwiczenia;
• utrata szkliwa zębów (z powodu częstych wymiotów);
• częste chodzenie do łazienki podczas posiłków;
• poczucie winy z powodu nawyków żywieniowych;
• wycofanie się z normalnych zajęć towarzyskich;
• częste przeglądanie się uważnie w lustrze;
• obsesja na punkcie jedzenia dużych ilości słodyczy lub pokarmów wysokotłuszczowych;
• stosowanie suplementów diety;
• stosowanie środków przeczyszczających i różnego rodzaju ziów;

Zaburzenia odżywiania są bardzo powszechnymi problemami psychicznymi – kultura sprzyja chaotycznemu jedzeniu, ale problemy te nie zawsze są dobrze diagnozowane. Szacuje się, że jedna na dwadzieścia kobiet cierpi na zaburzenia odżywiania. Mężczyźni również coraz częściej mają trudności z jedzeniem. Napadowe objadanie się, sięgania po środki przeczyszczające, głodówki, kompulsywne ćwiczenia, negatywny obraz ciała oraz kompulsywne myśli, nawyki i zachowania związane z jedzeniem to tylko niektóre z objawów zaburzeń odżywiania. W przypadku zaburzeń odżywiania nieprawidłowe nastawienie do jedzenia i zmiany w diecie prowadzą do niezdrowych nawyków. Oprócz choroby psychicznej może to również prowadzić do fizjologicznego uszkodzenia zdrowia.

Zaburzenia odżywiania to bardzo złożone schorzenia, które mogą rozpocząć się w młodym wieku. Wyróżnia się ogólnie cztery rodzaje medycznie zdefiniowanych zaburzeń odżywiania: jadłowstręt psychiczny (anoreksja), bulimia psychiczna, zaburzenie z napadami objadania się  oraz pozostałe zaburzenia odżywiania, które nie zostały określone inaczej (wśród nich przykładowo: zespół przeżuwania, zespół nocnego jedzenia, jedzenie kompulsywne).

Źródła problemów z odżywianiem

Nie ma jednej przyczyny zaburzeń odżywiania, ale niektórzy ludzie są bardziej podatni na zaburzenia, niż inni. Czynniki ryzyka obejmują:

• niską samoocena lub poczucie bezwartościowości;
• brak kontroli;
• poczucie bezradności;
• perfekcjonizm;
• presja społeczna, rodziny;
• presja profesjonalistów lub grup interesu, aby być szczupłym;
• problemy z wagą i sprawnością, depresja lub uzależnienia w rodzinie;
• kompulsywny lub maksymalistyczny charakter – zaburzenia kompulsywne;
• trudne relacje rodzinne;
• historia nadużyć emocjonalnych;
• traumy, smutek lub strata;
• lęk;
• nadużycia seksualne;
• trudne relacje lub izolacja;
• ciągły stresem i sytuacjami nie do zniesienia;
• problemy i oczekiwania oraz obraz siebie.

Trudno jest powstrzymać problemy z odżywianiem, które już się rozpoczęły. Dlatego ważne jest, aby zwracać uwagę na znaki ostrzegawcze i jak najszybciej uzyskać pomoc np. psychoterapeutyczną. Z biegiem czasu w niektórych przypadkach, życie człowieka staje się tak skoncentrowane na czynnościach związanych z jedzeniem, że pozostaje niewiele czasu na zrobienie czegokolwiek innego.

Skutki zaburzeń odżywiania – problemów związanych z jedzeniem

Zaburzenia odżywiania mają poważne konsekwencje, dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Mogą zakłócać życie rodzinne, przyjaźnie i codzienne życie. Zaburzenia odżywiania mają również negatywne skutki społeczne i związane z zatrudnieniem. Rzadko odchodzi się bez fachowej pomocy. Im szybciej dana osoba otrzyma pomoc, tym łatwiejszy powrót do zdrowia.

Problemy fizyczne związane z nieprawidłowym odżywianiem

• Problemy z sercem – zaburzenia odżywiania mają głęboki wpływ na zdrowie układu krążenia. Przykładowo anoreksja (jadłowstręt psychiczny) jest uważana za najbardziej szkodliwy. W czasie gdy organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości kalorii, rozkłada mięśnie i tkanki na energie. Najważniejszym mięśniem w ciele jest serce. Ryzyko niewydolności serca wzrasta, gdy nie ma wystarczającej ilości energii do pompowania krwi lub gdy zaczyna się ona rozkładać.
• Problemy metaboliczne – przykładowo bulimia nervosa może powodować niewydolność serca i innych organów, ponieważ wymioty wydalają ważne minerały, takie jak potas i niezbędne elektrolity.
• Odwodnienie i niedożywienie – ograniczenia dietetyczne i usuwanie ważnych składników odżywczych może powodować poważne niedobory w organizmie.
• Spowolnienie pracy mózgu – mózg spala aż jedną piątą kalorii dostarczanych do organizmu. Diety, posty, głód i nieregularne diety pozbawiają mózg energii potrzebnej do funkcjonowania i koncentracji.
• Niestrawność i inne problemy z układem trawiennym – ograniczenia dietetyczne i wymioty mogą zarówno zakłócać normalną pracę żołądka, jak i trawienie składników odżywczych. Mogą pojawiać się takie problemy jak: nudności; wymioty; bóle żołądka, wzdęcia brzucha; wahania poziomu cukru we krwi; niedrożność jelit z powodu niestrawionych ciał stałych; bakteryjne choroby zakaźne itd.
• Obniżenie poziomu hormonów – ogranizm wykorzystuje tłuszcze i cholesterol do wytwarzania hormonów. Ograniczenie tłuszczu i kalorii w diecie może obniżyć poziom hormonów płciowych (estrogenów i testosteronu). Zmniejsza również ilość hormonu tarczycy.
• Zatrzymanie miesiączki – Problemy hormonalne wywołane nieprawidłową dietą mogą to spowodować zatrzymanie miesiączki u kobiet.
• Utrata masy kostnej – nieprawidłowa mineralizacja, problemy metaboliczne i nieprawidłowy poziom hormonów, mogą powodować utratę masy kostnej.
• Pogorszenie stanu przełyku i zębów – w niektórych zaburzeniach odżywiania, takich jak bulimia, nadmierne wymioty mogą powodować działanie kwasu żołądkowego na przełyk i na szkliwo zębów.

Najczęstsze zaburzenia odżywiania

Większość zaburzeń odżywiania polega na nadmiernym koncentrowaniu się na swojej wadze, sylwetce i jedzeniu, co prowadzi do niebezpiecznych zachowań żywieniowych. Zachowania te mogą znacząco wpływać na zdolność organizmu do odpowiedniego odżywiania się. Wśród najpopularniejszych należy wymienić:

Anoreksja – Jadłowstręt psychiczny

Cierpiący anorektycy starają się utrzymać swoją wagę na jak najniższym poziomie – zwykle robią to poprzez głodówki, niedojadanie – zmniejszanie posiłków lub nadmierne ćwiczenia. Pacjenci często mają nierealistyczne poglądy na temat własnego wyglądu i wagi.

Bulimia lub Bulimia nervosa

Osoby mające ten problem starają się kontrolować swoją wagę, jedząc zbyt dużo, a następnie oczyszczając się z powodu złego samopoczucia lub zażywając środki przeczyszczające lub moczopędne, a następnie poszcząc.

Bulinoreksja

Zaburzenie łączące objawy anoreksji i bulimii, innymi słowy zespół okresowego objadania się i przeczyszczania.

Ortorexia

Ortoreksja to zaburzenie odżywiania charakteryzujące się nadmiernym zaabsorbowaniem jedzeniem zdrowej żywności.

Napady objadania się

Cierpiący odczuwają nagłe potrzeby przejadania się. Nie wiadomo, jak powszechne jest to zjawisko, ale wiemy, że występuje równie często u mężczyzn i kobiet. Często dotyka osoby w wieku 30 lub 40 lat.

Zespół przeżuwania, in. zespół ruminacji

Jest to przewlekłe zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego o nieokreślonej precyzyjnie etiologii i patogenezie, objawiające się występującym bez prowokowania wymiotów oraz powtarzalnym cofaniem się z żołądka do jamy ustnej porcji ostatnio spożytego pokarmu, a następnie ponownym jej przeżuwaniem i połykaniem bądź wypluwaniem.

Zespół nocnego jedzenia (objadania się)

Syndrom nocnego jedzenia polega na wstawaniu w nocy i jedzeniu, wedle większości autorów przy zachowanej świadomości, co skutkuje porannym brakiem apetytu. Często wiąże się z otyłością. Istnieje kilka różniących się zestawów kryteriów diagnostycznych.

Jedzenie kompulsywne (uzależnienie od jedzenia)

Kompulsywne obżeranie to zaburzenie odżywiania polegające na spożywaniu dużych ilości pokarmu w niekontrolowany sposób, bez odczuwania fizycznego głodu. Określane także jako „uzależnienie od jedzenia”.

Inne zaburzenia odżywiania…

Istnieją także inne uznane (i mniej rozpoznawane) stany nieprawidłowego odżywiania, które mogą przyczyniać się do wpływu na nasze zdrowie. Jeśli jedzenie, jakiś konkretny zwyczaj jedzeniowy prowadzi do objawów zagrażających zdrowiu i funkcjonowaniu czy to fizjologicznemu, czy to w społeczeństwie. Warto się jemu przyjrzeć zawczasu i podjąć odpowiednie kroki zapobiegawcze jak np. konsultacje psychologiczne czy też psychoterapia.

Jak pomóc osobie mającej problem z jedzeniem?

Podczas leczenia zaburzeń odżywiania ważne jest, aby dana osoba chciała się leczyć. Pomocne jest również wspieranie rodziny i przyjaciół. Dlatego dobrze jest zacząć mówić o tych zaburzeniach, aby zacząć unikać problemów związanych z tym stanem psychicznym. Leczenie może zająć trochę czasu.

Niestety, wiele osób cierpiących na zaburzenia odżywiania myśli, że potrzebuje leczenia i pomocy. Jeśli martwimy się o kogoś bliskiego, można go delikatnie zachęcić go do rozmowy z lekarzem, psychologiem czy też psychoterapeutą. Jeżeli bliska osoba nie jest gotowa przyznać, że ma problem z jedzeniem, możesz spróbować delikatnie otworzyć jej drzwi, wyrażając troskę w jakikolwiek sposób.

Zwracaj uwagę na wzorce żywieniowe i przekonania, które mogą sygnalizować niezdrowe zachowanie, a także na presję rówieśników, która może wywołać zaburzenia odżywiania. Czerwone flagi, które mogą świadczyć o zaburzeniach odżywiania, to m.in:

Symptomy problemów z odżywianiem

• opuszczanie posiłków lub wymyślanie wymówek, żeby nie jeść;
• zbyt restrykcyjne diety;
• nadmierne skupianie się na zdrowym odżywianiu;
• wycofywanie się z normalnej aktywności społecznej;
• ciągłe zamartwianie się lub narzekanie na to, że jest się grubym i mówienie o odchudzaniu się;
• częste przeglądanie się w lustrze;
• kompulsywne spożywanie dużych ilości słodyczy lub pokarmów wysokotłuszczowych;
• stosowanie suplementów diety;
• stosowanie środków przeczyszczających lub różnego rodzaju ziół w celu utraty wagi;
• nadmierne ćwiczenia fizyczne;
• problemy z utratą szkliwa zębów (wynikające z częstych wymiotów);
• częste wychodzenie podczas posiłków w celu skorzystania z toalety;
• poczucie winy z powodu nawyków żywieniowych;
• Jedzenie w tajemnicy.

Jeśli obawiasz się, że ktoś z twojej rodziny może mieć zaburzenia odżywiania, skontaktuj się z jego lekarzem, aby omówić swoje obawy. W razie potrzeby możesz skierowanie się do wykwalifikowanego specjalisty w dziedzinie zdrowia psychicznego z doświadczeniem w zaburzeniach odżywiania.

Zaburzenia odżywiania – Pomoc psychoterapeutyczna:

Jeśli chciałbyś, skonsultować się z psychoterapeutą – poufnie – nasi specjaliści są do Twojej dyspozycji. Nasi terapeuci zapewniają czas, przestrzeń i zrozumienie, aby zbadać związek problemów z jedzeniem. Relacja psychoterapeutyczna ma na celu znalezienie podstawowych przyczyn trudności z jedzeniem.

Należy pamiętać, że osoby dotknięte chorobą mogą również potrzebować specjalnych porad dietetycznych, a także czasem też lekarskich.

Leczenie zaburzeń odżywiania: Kraków, Trójmiasto, Warszawa

Zaburzenia odżywiania to w obecnych czasach bardzo częste choroby psychiczne, co nie znaczy jednak że zawsze są dobrze rozpoznane.

Obecnie w cywilizacjach rozwiniętych przy praktycznie nieograniczonym dostępnie do dóbr spożywczych ludzie mają coraz większe trudności z jedzeniem. Nie stanowią one obecnie jedynie jedynie źródła energii potrzebnej do życia. Pokarm często staje się obiektem zastępczym w wielu kwestiach.

Istnieje wiele dolegliwości związanych z nieprawidłowym jedzeniem:

• Jadłowstręt psychiczny (Anoreksja nervosa):  Towarzyszące cierpienie z powodu subiektywnie odczuwanej nadmiernej wagi ciała i konieczność utrzymania jak najlżejszej wagi ciała. Często odzwierciedla się w głodówkach, nadmiernych wysiłkach fizycznych mających na celu zmniejszenie wagi. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mają często nierealistyczne poglądy na temat własnego wyglądu i wagi.  Choroba zwykle objawia się w 16-17 roku życia, ale nie jest to regułą.
• Żarłoczność (bulimia nervosa): Osoby dotknięte tą chorobą próbują kontrolować wagę, z jednej strony się często przejadają, a następnie z drugiej strony oczyszczają organizm poprzez wymioty, lub za pomocą środków przeczyszczających – innych leków, leków moczopędnych, jak i też późniejszego postu. Choroba pojawia się najczęściej w 18/19 roku życia choć jak powyżej nie stanowi to żadnej reguły.
• Niepohamowany apetyt: Chorzy czują potrzebę przejadania się.
• Inne: Są inne znane (i mniej rozpoznane) zaburzenia odżywiania, np. opisana tutaj ortoreksja.  W podejściu psychoterapeutycznym leczenie jest często podobne.

W zaburzeniach odżywiania – oprócz jasnych dolegliwości utrudniających codzienne życie – trzeba brać pod uwagę także to,  że nieprawidłowy stosunek do jedzenia i różne zmiany w diecie  mogą doprowadzić do uszkodzenia fizjologicznego funkcjonowania organizmu. Istnieją także negatywne skutki społeczne związane z zaburzeniami odżywiania.

Przyczyny…

Nie można jednoznacznie określić co jest przyczyną danego zaburzenia, każdy pacjent to zupełnie osobna 'książka’, którą psychoterapeuta musi przeczytać i przeanalizować. Możemy jedynie zebrać czynniki które sprzyjają wyzwoleniu tych zaburzeń są wśród nich:

• Presja społeczna, aby być chudym.
• Przymus profesjonalnej prezencji w środowisku np. pracy.
  
• Czynniki wynikające z wywiadu rodzinnego:  depresja,  uzależnienia, naciski rodzinne.
• Inne cechy psychologiczne, takie jak obsesje lub potrzeba bycia perfekcjonistą.
• Niepokoje.
• Kwestie samooceny.
• Trauma, żałoba i strata.
• Seksualne lub  emocjonalne nadużycia.
  
• Stres.
• Problemy z dojrzałością,  gdy zbliża się nieuniknione bycie dorosłym.

Jak psychoterapia może pomóc w przypadku zaburzeń odżywiania?

Przede wszystkim musisz wiedzieć ze psychoterapia to nie jest kolejna tabletka…  nie ma tu żadnego błyskawicznego remedium. Zaburzenia jedzenia często wynikają z głębokich ran, deficytów z przeszłych lat Twojego życia.

Nie dostaniesz też zestawu ćwiczeń, ani też kolejnej diety, dostaniesz natomiast wsparcie w przeżywaniu rzeczywiści. Podróż w głąb Ciebie, pozwoli w długim czasie odkryć jakie są prawdziwe źródła tego, czego tak w zasadzie poszukiwałaś/eś a uciekałaś/eś w zaburzeniach odżywiania. Jeżeli Aby Twoja współpraca z terapeutą była bardziej owocna pamiętaj o tych zasadach.

Pamiętaj że terapeuta ma obowiązek zachować tajemnicę zawodową, zadaniem terapeuty podczas takiej terapii jest danie Tobie czasu i przestrzeni do odkrycia przyczyn dla których trudności z jedzeniem istnieją…